De NVTZ viert dit jaar haar 30-jarig jubileum. In de afgelopen decennia zijn er de nodige veranderingen en ontwikkelingen geweest in besturen en de rol die toezichthouders vervullen. In een reeks blogs gedurende dit jubileumjaar willen we bij een aantal aspecten stilstaan en ook een blik vooruitwerpen. Eén ding kunnen we vaststellen: toezichthouden is niet alleen inhoudelijk veranderd, ook de vraagstukken waarmee de sector te maken heeft, zijn complex en hangen sterk samen met maatschappelijke ontwikkelingen.

Diversiteit is nodig om vooruit te komen

Goed werkgeverschap bieden is één van de taken van toezichthouders. Hoeder van de dialoog en daarmee het verbinden van verschillende mensen, afdelingen en partijen, een andere. Om goed samen te werken met elkaar, – binnen een bestuur, een team, een organisatie of in een netwerk – helpt het om te focussen op wat verbindt. Diversiteit gaat over de mix van verschillen tussen mensen: demografisch (leeftijd, religie, gender, seksuele diversiteit, cultuur), fysieke mogelijkheden, maar ook over verschil in karakter, opleidingsniveau, vakgebieden, organisatiecultuur, etc. Kortom: diversiteit gaat over alle verschillen. En door die verschillen is het soms een uitdaging om het gemeenschappelijke doel of belang te vinden. Waardoor iedereen zich gehoord en gezien voelt.

De samenleving verandert

Sinds het ontstaan van de NVTZ 30 jaar geleden, ziet de wereld er anders uit. Cultureel zijn we diverser geworden en ook jonge mensen willen actiever bijdragen aan de maatschappij. De samenstelling van de raden van toezicht is sindsdien weliswaar veranderd, maar het kan nog diverser. Bestonden de rvt’s in de begintijd van de NVTZ voornamelijk uit mannen, zijn er in de zorg- en welzijnssector inmiddels ook veel vrouwelijke leden toegetreden. Beslissingen en toezichthouden werden voorheen dan ook vanuit de normen en waarden vanuit een meer homogene basis gemaakt.

Met de komst van veranderende maatschappelijke vraagstukken is de urgentie om de rvt-samenstellingen te diversifiëren groter geworden. Zo heeft McKinsey in een onderzoek aangetoond dat diverse bedrijven beter presteren dan niet-diverse bedrijven (diversiteit op gebied van gender en etniciteit). Hoe diverser een rvt, hoe diverser vaak een bestuur, wat zich vertaalt naar een inclusievere organisatie. Bovendien zijn cliënten en naasten, als ook de medewerkers diverser geworden. Naast meerdere culturen en overtuigingen, opleidings- en economische verschillen komen andere behoeften of wensen aan bod. Diversiteit werkt dus twee kanten op.

Om ervoor te zorgen dat de cliënten en medewerkers zich thuis voelen in de zorg en welzijnssector, is het van belang de doelgroep te begrijpen. Om goede kwaliteit zorg en welzijn te bieden én een goede werkgever te zijn, moeten bestuurders zich meer inleven in de thema’s die spelen bij hun medewerkers en cliënten. Zodat iedereen zich welkom voelt bij de organisatie. Dat zou vervolgens merkbaar moeten zijn in beleid, dienstverlening en op de werkvloer. Als toezichthouder voer je de gesprekken daarover met de bestuurders. Haal je buiten binnen. Let je op de maatschappelijke discussies. Voor diversiteit en het bespreekbaar maken hiervan bij besturen, heeft de NVTZ zich voor de interne toezichthouders ingezet.

De Werkgroep Diversiteit

Om diversiteit aan te jagen, is de NVTZ in 2019 onder andere een Werkgroep Diversiteit gestart. Zij gingen aan de slag met de vraag wat we kunnen leren in termen van besturen en organiseren van mensen met diverse achtergronden. Met alle aspecten waarop mensen van elkaar kunnen verschillen als uitgangspunt: de zichtbare aspecten zoals persoonlijke kenmerken, maar ook de minder zichtbare aspecten als culturele en sociale achtergrond, competenties, werkstijlen, leerstijlen en levenswegen. Aan de hand van columns, interviews, foto’s en persoonlijke verhalen liet de werkgroep de leden van de NVTZ reflecteren op de waarde van diversiteit. Deze columns zijn samengebracht in de publicatie Het ligt eigenlijk voor de hand en is aan de voorzitter van de SER, Mariette Hamers, aangeboden.

Jongeren staan te trappelen

De huidige man/vrouw-verhouding in de rvt’s is inmiddels redelijk in evenwicht. Maar op gebied van culturele en sociale achtergrond en leeftijd zijn we er nog lang niet. En dat terwijl er inmiddels voldoende divers talent beschikbaar is. Voor organisaties die mensen helpen met specifieke aandoeningen of beperkingen blijkt dat ervaringsdeskundigheid als plus op een goed CV, in de rvt een duidelijke meerwaarde biedt. Toch blijft hun vertegenwoordiging in de rvt’s achter. Wat betreft de leeftijd zien we dat toezichthouders meestal vijftigplussers zijn. Dat blijkt uit ons meerjarig onderzoek met de VTW; interne toezichthouders in zorg en welzijn zijn gemiddeld ouder dan bij woningcorporaties. Dat komt omdat we willen dat toezichthouders de sector kennen en ook enige ervaring hebben in die sector. Maar het is juist zo goed om ook daarin een mix te hebben.

Jongeren staan te trappelen om als toezichthouder aan de slag te gaan. Dat heb ik vorig jaar in gesprekken wel gemerkt. Ze hebben een andere kijk op maatschappelijke thema’s en maken net zo goed onderdeel uit van de maatschappij. Daarom is het belangrijk dat zij deel uit kunnen maken van een rvt. Ook vragen we instellingen traineeships aan te bieden. Want je moet als jonge toezichthouder wel de kans krijgen om ervaring op te doen. Daar wordt door veel partijen positief gehoor aan gegeven en op gereageerd. Overigens heeft de NVTZ een nieuw platform (wtzatoezicht.nl) opgericht in 2022, omdat kleinere organisaties ook toezichthouders nodig hebben in het kader van de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza).

Diversiteit heb je nodig om vooruit te komen

Hoe kan diversiteit bijdragen aan de doelstellingen van de organisatie en niet als iets wat je erbij doet? Diversiteit als instrument inzetten. Het onderdeel maken van de business. Diversiteit is nodig om organisaties toekomstbestendig te maken. De taak van toezichthouders is om een cultuur te bevorderen waarbij mensen in de organisatie van elkaar kunnen leren en niet op hun achtergrond worden beoordeeld. Diversiteit in teams geeft verrijking, en soms ook hard werken. Andere achtergronden leiden tot andere vanzelfsprekendheden of overwegingen. Er zijn verschillen in gewoonten en denkwijzen. Dat geldt voor allerlei aspecten in zichtbare en minder zichtbare diversiteit. Dat geeft wellicht meer of andere discussies dan in homogene groepen. Maar je haalt wel meer talent binnen je organisatie. Niets doen aan diversiteit en inclusiviteit laat veel talent onbenut. Uiteindelijk zou het allemaal zo gewoon moeten worden dat het geen issue meer is. Dan zou iedereen zich inclusief moeten voelen. Dan gaat het erom dat je medewerker, cliënt of intern toezichthouder bent. Laten we met zijn allen hard aan diversiteit blijven werken. En dit thema blijven bespreken met de bestuurders en binnen de eigen rvt’s.

Door: Aad Koster, voorzitter van de NVTZ