Op termijn richt het VUmc zich meer op oncologische zorg en het AMC op acute zorg. Beide academische ziekenhuizen zijn er trots op dat zij nog maar weinig electieve zorg bieden, want dat is geen academische taak. Daarover kunnen andere Amsterdamse ziekenhuizen zich ontfermen.

Herverkaveling van taken

Dit voorbeeld uit de hoofdstad is niet uniek. Ook elders in het land werken ziekenhuizen meer en meer samen op de terreinen oncologische, acute en electieve zorg. Drijfveren voor de samenwerking zijn kwaliteitsverhoging en kostenverlaging. Zo’n samenwerking, soms ingebed in fusievoornemens en strategische afspraken, leidt tot gelijktijdige herverkaveling van taken op de drie genoemde terreinen. Dat kan ook niet anders: het ziekenhuis dat acute zorg grotendeels afstaat zonder daarvoor electieve of oncologische zorg terug te krijgen, gaat failliet. Ik noem dit het Drie-in-éénbeleid van ziekenhuizen.
Zonder regie van overheid, beleidsinstanties als NZA en zorgverzekeraars, worden grote ziekenhuizen de winnaars van de samenwerking op die drie terreinen. Want kleine ziekenhuizen zijn meestal financieel zwakker. Ook hebben zij meer moeite om aan de kwaliteitsnormen van de inspectie te voldoen. Als zij het loodje leggen, loopt de bereikbaarheid van de zorg gevaar voor patiënten, ontstaat veel verdriet voor ontslagen professionals en hun gezinnen, en zijn de kosten voor gemeenten hoog vanwege uitkeringen aan werkloze ziekenhuismedewerkers.

Ambitie ziekenhuizen

In de jaren tot en met 2017 mogen de ziekenhuiskosten met ongeveer 1 procent stijgen. Dat is niet genoeg. Het aantal kankerpatiënten bijvoorbeeld stijgt jaarlijks met 4 procent. Ook het groeipercentage van het aantal mensen met chronische aandoeningen is hoger dan 1 procent. Daar komt nog bij dat de kosten van geneesmiddelen voor ziekenhuizen met meer dan 1 procent stijgen. Juist daarom tonen ziekenhuizen ambitie om door herverkaveling van taken kosten te besparen en kwaliteit te verhogen.
Overheid en zorgverzekeraars kunnen die samenwerking stimuleren. Niet door regionale planning: dat is zo jaren zeventig en niet van deze tijd. Niet door marktwerking: dan blijven alleen de grote ziekenhuizen in de grote steden over. Dat is jaren negentig denken. Nee, anno nu is het beter te werken met financiële prikkels: ziekenhuizen die hun taken herverkavelen, krijgen een financiële bonus. Dat is toepassing van de gedragseconomie, die sinds 2000 furore maakt dankzij diverse Nobelprijswinnaars.

Al deze gedachten kwamen op in de wandelgangen van een congres van het Leids Congresbureau over spoedzorg op 23 juni in Amsterdam. Sprekers (ik was een van hen) gingen in op de adviezen van de Expertgroep Spoedzorg van Zorginstituut Nederland die deze zomer worden verwacht. Die adviezen zijn alleen te realiseren bij gelijktijdige herverkaveling van oncologische en electieve zorg, aldus experts en leidinggevenden van SEH’s en huisartsenposten tijdens de congreslunch.

Guus Schrijvers, gezondheidseconoom en oud-hoogleraar Public health bij het Julius Centrum van het UMC Utrecht