Anneke Nusselder van zorgorganisatie Espria reageert op het bericht: ‘Ik zou liever een artikel schrijven met als titel: gemiddelde leeftijd in de sector gaat omhoog, maar moet verder stijgen. Want wat willen we nu? Moeten we niet allemaal langer doorwerken? Alleen al de stijging van de gemiddelde leeftijd waarop mensen met pensioen gaan, leidt tot een algehele stijging van het gemiddelde. Ik hoop dat Zorgvisie binnenkort een artikel publiceert over hoe de sectoren zich kunnen aanpassen aan oudere medewerkers. En hoe deze zodanig ingezet kunnen worden dat ze optimaal functioneren, zowel voor hun organisatie als voor henzelf.’
Verloren
De opmerking van Nusselder is terecht; de hele beroepsbevolking wordt gemiddeld ouder en werkgevers moeten daar passend personeelsbeleid voor maken. Het ‘gevaar’ uit de titel schuilt echter in de vraag wie het stokje zal overnemen als een heel grote groep medewerkers met pensioen gaat. Het feit dat veel babyboomers moeten doorwerken tot hun 67-ste neemt niet weg dat ze daarna uiteindelijk wel van hun welverdiend pensioen gaan genieten. In de ideale situatie vullen jongere medewerkers met ervaring die lege plekken in. Maar de afgelopen jaren hebben nieuwe zorgmedewerkers nauwelijks vaste contracten gekregen. Ze hebben een aantal keer een jaarcontract gehad en zijn vervolgens verloren gegaan voor de zorg.
Pensioenfondsen
Dat de komende jaren massa’s zorgprofessionals afzwaaien, slaat niet alleen gaten op de werkvloer. Het is ook een probleem voor de pensioenopbouw in de zorg. Want wie vult de pensioenpot weer aan als er zo weinig nieuwe krachten bij zijn gekomen? Mensen in de flexibele schil, met tijdelijke contractjes en zzp’ers dragen niet of nauwelijks pensioenpremie af. De pensioenfondsen zullen wel heel succesvol moeten beleggen om voldoende geld binnen te krijgen voor iedereen.
Vast en los
Oplossing voor dit doemscenario is dat zorgorganisaties weer mensen aannemen voor een ‘echte baan’. Dat is in deze tijd makkelijker gezegd dan gedaan. We hebben te maken met krimp in de zorg. Of beter gezegd: met het afvlakken van groei. In zo’n onzeker klimaat wil je als werkgever niet veel vast en inflexibel personeel aannemen. Werkgeversorganisaties en werknemersorganisaties zullen hier samen uit moeten komen. Ze zullen een nieuw soort arbeidscontract moeten maken waarbij enerzijds een vaste baan niet zo ‘vast’ is dat mensen heel moeilijk zijn te ontslaan. Aan de andere kant mag het dienstverband ook weer niet zo ‘los’ zijn dat het personeel geen loopbaanmogelijkheden krijgt en nauwelijks pensioen opbouwt. Een duivels ingewikkelde uitdaging dus om het gevaar op de arbeidsmarkt aan te pakken.
Arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is volop in beweging. Door overheidsbezuinigingen zijn zorgorganisaties geneigd hun HR-beleid anders vorm te geven. In dit dossier verzamelt Zorgvisie nieuws, achtergronden en opinie over arbeidsmarktgerelateerde zaken in de zorg.
Zoals nu geregeld zijn vaste banen en pensioenen uitstervend en niet alleen in de zorg. Zolang onze ‘Polder’ blijft vasthouden aan dat ideaal verliezen we kostbare tijd om aan reeele oplossingen te werken. Zijn we al te laat?
Zeker voor zorgverleners geldt: loondienst is bruto-bruto te duur voor werkgevers, levert netto te weinig op voor werknemers, is te inflexibel en omgeven met onbegrijpelijke en ineffectieve wet, regelgeving en bureaucratie. De nieuwe Wet ‘Werkeloosheid en Onzekerheid’ van Minister Asscher maakt deze problemen alleen maar groter.
Het wordt tijd dat we in NL gaan werken aan een echt nieuwe en houdbare verzorgingsstaat waar loyaliteit en collectiviteit weer centraal komen te staan.
Een schrikbarend aantal werkenden in de verpleeghuizen kampt zelf met fiks overgewicht, en dat zijn juist niet de oudere werkneemsters! Hier valt landelijk voor de werkgevers en de zorg echt winst te halen, als hierop iets stimulerends bedacht wordt.
Het is een gegeven dat we langer zullen werken om het pensioen op peil te kunnen houden. Het is ook een gegeven dat bij vele zorginstellingen de korte termijn vraagt om organisatorische en personele ingrepen.
De uitdaging voor de langere termijn is om de inzetbaarheid, kwantitatief en kwalitatief, nieuwe impulsen te geven. De zorg wordt complexer en de kwaliteit ervan staat mede als gevolg van het transitieproces onder druk. Juist hier zit nu net de uitdaging. Thema’s als vitaliteit, gezondheid, persoonlijke ontwikkeling, employability en brede flexibele inzet van arbeid en inzetbaarheid verdienen ruime aandacht. Deze thema’s gelden voor alle medewerkers, jong en oud. Het gaat om een gezamenlijke verantwoordelijkheid van iedereen werkzaam in de zorg. Werkgever en werknemer hebben ieder hierin een belangrijke rol.
Laten we gebruik maken van het surplus aan ervaringen in de zorg en deze gebruiken om deze landelijke ontwikkeling ten gunste te laten keren. Ik doe een oproep om met elkaar, zorginstellingen overschrijdend, de mogelijkheid van poolconstructies (lokaal of regionaal) te operationaliseren. Daardoor zou het mogelijk moeten zijn om kwaliteit in de zorg te behouden.
Marcel Nijhoff, AWVN sociaal beleid