Maar veel ziekenhuizen hebben er niet voldoende geld voor. Sinds 2013 moeten ziekenhuizen dure geneesmiddelen betalen uit hun eigen budget. Ze hebben daar extra geld voor gekregen, maar daar komen ze niet mee uit. Er is meer geld nodig dan begroot. Er zijn steeds meer patiënten met kanker. Elk jaar komen er 100.000 bij. En de medische technologie is succesvol. Er komen steeds meer medicijnen die werken.

Nieuwe medicijnen duur

Alleen zijn die erg duur. Ze kosten tienduizenden euro’s per patiënt. Een commissie van KWF Kankerbestrijding becijferde vorig jaar dat we in Nederland in 2013 al meer dan een half miljard euro kwijt waren aan dure oncologiemedicijnen. Diezelfde commissie voorspelde ook wat nu realiteit is. ‘Hierdoor kan de onwenselijke situatie ontstaan waarbij op ziekenhuis- of spreekkamerniveau vanwege financiële overwegingen wordt bepaald welk duur geneesmiddel wel en welke niet wordt voorgeschreven. Kankerpatiënten zullen daardoor niet altijd de juiste behandeling krijgen.’

Ziekenhuizen in spagaat

Ziekenhuizen zitten in een onmogelijke positie. Als ze kankerpatiënten de zorg geven waar ze recht op hebben, schieten ze er financieel bij in of hebben ze minder geld voor zorg aan andere patiënten. Ziekenhuizen in de periferie proberen patiënten door te verwijzen naar umc’s. Ziekenhuisdirecties zetten maatschappen onder druk om de kosten in de hand te houden. Zorgverzekeraars vergoeden ziekenhuizen wel voor extra kosten, andere deels of niet.

Eerlijke verhaal voor patiënten

Of patiënten de beste behandeling krijgen hangt dus af van bij welk ziekenhuis ze aankloppen. Voor patiënten is deze ongelijkheid onacceptabel. Alleen weten patiënten niet dat ze het beste medicijn niet krijgen. Artsen vertellen niet het eerlijke verhaal. Het is ook een onmogelijke boodschap die ze moeten overbrengen. ‘We hebben een nieuw medicijn dat werkt, maar u krijgt dat niet omdat we er geen geld voor hebben.’ In plaats daarvan zeggen ze tegen patiënten dat het medicijn in hun geval niet goed werkt of wijzen ze op de bij-effecten. Patiënten hebben vanzelfsprekend recht op het eerlijke verhaal.

Aanvaardbare prijzen

Een oplossing is niet eenvoudig. De patiëntenvereniging ‘Leven met kanker’ doet terecht een moreel appèl op de farmaceutische industrie om te zorgen voor maatschappelijk aanvaardbare prijzen voor medicijnen. De overheid kan tarieven beïnvloeden door scherp te onderhandelen met farmaceuten. De prijsvoordelen moeten dan wel ten goede komen aan de ziekenhuizen.

Basispakket

Wat de discussie over de kosten op scherp zet, is de grote effectiviteit van nieuwe geneesmiddelen voor kanker. Bij 58 procent van de patiënten met melanoom slaat een combinatie van immuuntherapie aan. De druk voor opname in het basispakket is dus groot. Maar betekent dit dat er minder geld is voor andere patiënten? Het is onvermijdelijk dat de discussie weer oplaait over wat een behandeling per patiënt mag kosten. Hoe meer gezondheidswinst een middel oplevert, hoe beter. Om behandelingen te vergelijken, is de term QALY’s uitgevonden: quality adjusted life years. De RVZ bepaalde de winst van een gewonnen levensjaar op 80.000 euro per jaar, maar voor het hanteren van een vaste grens ontbreekt vooralsnog maatschappelijk draagvlak.

Een nieuwe commissie van het KWF – met vertegenwoordigers van patiënten, ziekenhuizen, zorgverzekeraars en dokters – sleutelt aan een oplossing. Eind juni moet het rapport af zijn. Duidelijk is dat er een oplossing op nationaal niveau moet komen.