In de pers gaat terecht veel aandacht uit naar de ‘zorghelden’ die in huisartspraktijken, verpleeghuizen en ziekenhuizen voor onze kwetsbare en zieke medemens zorgen. Het is prachtig om te zien hoe de coronacrisis samenwerking binnen ons zorgstelsel opeens vanzelfsprekend maakt. Managers doen waar ze voor zijn: het realiseren van de randvoorwaarden waaronder zorgprofessionals hun werk goed kunnen doen, en krijgen hiervoor waardering. Zorgverleners zelf kunnen zich nu weer helemaal concentreren op waar ze voor opgeleid zijn, en het zou ons niets verbazen als later blijkt dat ze, ondanks de drukte en stress, in deze periode met meer plezier en passie werken dan toen alles nog ‘normaal’ was. De stevige sturing vanuit ‘het systeem’, eigenlijk nu veel meer dan anders, wordt dit keer helemaal niet gevoeld als een beperking, omdat het hierbij gaat om essentiële zaken die individuele zorgverleners gewoonweg niet kunnen regelen.

Maar ook in de samenleving zelf zien we iets moois. Er is een enorme bereidheid om naar elkaar om te zien. Het regent initiatieven, zoals het bezorgen van maaltijden aan ouderen, straatconcerten, luisterlijnen, oppasdiensten, digitale koffie-uurtjes, een kaartje in de bus bij alle ouderen. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Het bruist van de gemeenschapskracht. De vrijwilligers staan in rijen klaar, er is meer aanbod dan vraag.

Drie principes

De Kwaliteitsraad hanteert in haar visie op kwaliteit van zorg drie principes die voor veel mensen belangrijk zijn bij het leiden van een goed leven: autonomie, in verbinding staan met anderen en betekenisvol bezig zijn. Goede zorg zou hierop moeten aansluiten door het versterken van de mogelijkheden en gezondheid van patiënten voor eigen regie, sociale activiteiten en persoonlijke zingeving.

Uitgaande van de autonomie van mensen is het zaak om structureel toe te werken naar een stelsel dat ingericht is op het bevorderen van gezondheid en gedrag. Dit kan het beste gebeuren in de leefomgeving van de burger, en in samenwerking met diezelfde burger. Die weet namelijk wat er in wijken en buurten speelt en wat er gedaan moet worden om de bewoners in hun kracht te zetten en gezonder te krijgen.

Het in verbinding staan met anderen en betekenisvol bezig zijn zien we terug in lokale bewonerscollectieven die de verantwoordelijkheid nemen voor de leefbaarheid in hun dorp of (stads)wijk en de gezondheid van de inwoners door diensten rond ondersteuning, welzijn, zorg en wonen te coördineren en organiseren. Het lokale netwerk, pragmatisme en zelfbewustzijn van betrokken bewoners leiden tot nieuwe praktische oplossingen en een waarachtige verschuiving van zorg naar gezondheid.

Gemeenschapskracht

Laten we al die mooie initiatieven van burgers verankeren in ons zorgstelsel. Hiermee ontlasten we de formele zorg. Dan maken we optimaal gebruik van de enorme gemeenschapskracht die er is. En dan kunnen huisartsen en andere zorgverleners zich weer richten op hun eigen vak, iets wat ze nu, gedwongen door de coronacrisis, ook doen.

Churchill zei het al: “Never let a good crisis go to waste”. Aan ons de taak om dit in gezamenlijkheid te doen. Nieuwe kwaliteit betekent voor de Kwaliteitsraad vooral samen leren en verbeteren. Het gesprek hierover tussen alle betrokkenen staat centraal. Laten we daarbij de kracht van burgers en samenleving optimaal gebruiken.

Door Jan Smelik en Jan Kremer