‘Kwaliteitseisen nekken regionale ziekenhuizen’ kopte Zorgvisie in mei 2018. Regionale ziekenhuizen zouden moeite hebben om te voldoen aan de steeds strengere kwaliteitseisen, waardoor de zorg in de regio wordt bedreigd. De Tweede Kamer kwam in actie en vroeg de minister om te zorgen dat er bij het opstellen van kwaliteitskaders ook naar leefbaarheid in de regio wordt gekeken.

Waaraan moet goede zorg voldoen

Goede zorg proberen we onder andere te bereiken met landelijke kwaliteitsstandaarden, waarin beschreven staat waar goede zorg aan moet voldoen. Volumenormen en eisen op het gebied van personeel en beschikbaarheid van functie zijn daar onderdeel van, bijvoorbeeld op het gebied van geboortezorg, spoedzorg of oncologische zorg. Dit alles leidt uiteindelijk vaak tot concentratie van met name complexe zorg in (supra-)regionale centra.

Onbedoelde gevolgen

Op zich een goede zaak, zo lang de kwaliteit er maar beter van wordt. Maar concentratie kan ook onbedoelde gevolgen hebben voor de toegankelijkheid van het zorgaanbod. Dat geldt vooral in dunbevolkte regio’s, waar vaak onvoldoende personeel of geld beschikbaar is om te voldoen aan de kwaliteitseisen. Als dit sluiting van een seh betekent, heeft dat gevolgen voor de bereikbaarheid van spoedzorg, maar mogelijk ook voor andere functies in het ziekenhuis of voor de samenwerking met de huisartsenspoedpost.

Versnipperd zorgaanbod

Vanuit kwaliteitsperspectief zal niemand bezwaar hebben tegen landelijke concentratie van zorg voor zeldzame aandoeningen, zoals metabole ziekten bij kinderen. Maar door kwaliteitseisen ingegeven concentratie van zorg kan ook betekenen dat patiënten met meerdere aandoeningen soms naar verschillende ziekenhuizen moeten voor behandeling.
Zo ontstaat voor de betrokkene een versnipperd zorgaanbod met langere communicatielijnen. Dat betreft vooral kwetsbare ouderen met meerdere aandoeningen, die dan misschien wel andere keuzes maken in de precaire balans tussen optimale kwaliteit en goede toegankelijkheid van het zorgaanbod.

Samenwerken over domeinen heen

Problemen die te maken hebben met de regionale context moeten uiteindelijk opgelost worden in de regio. Dat is niet altijd gemakkelijk, mede door uiteenlopende belangen. Toch gebeuren er al mooie dingen. Zeker als partijen met elkaar gaan samenwerken over de domeinen heen en niet denken vanuit het belang van hun organisatie, maar vanuit het perspectief van de mensen in hun regio. Het gaat immers niet zozeer om het voortbestaan van een voorziening, maar om het voortbestaan van goede toegankelijke zorg voor mensen.

Dialoogbijeenkomst

Minister Bruins heeft het Zorginstituut gevraagd aandacht te besteden aan de effecten van kwaliteitskaders op de toegankelijkheid van zorg in de regionale context. Dat is terecht. De Kwaliteitsraad van het Zorginstituut pakt deze handschoen op en organiseert in juni een dialoogbijeenkomst over dit onderwerp.

Twynstra Gudde zal die middag hun rapport presenteren over de invloed van kwaliteitsstandaarden op toegankelijkheid. Daarna zal aan de hand van casuïstiek het gesprek met elkaar worden gevoerd om ervaringen en oplossingen uit te wisselen, met als afsluiting een plenair debat.

Juiste balans

Landelijke kwaliteitseisen kunnen op gespannen voet staan met toegankelijkheid van goede zorg in de regionale context. Het gaat hierbij om de juiste balans tussen beide. En die balans kan in de ene regio anders uitpakken dan in de andere. Het is goed om het daarover met elkaar te hebben en van elkaar te leren. U bent van harte welkom!

Door: Jan Kremer, voorzitter van de Kwaliteitsraad en hoogleraar patiëntgerichte innovatie bij Radboudumc.