Méér dan drie miljoen Oekraïners hebben vanwege de verschrikkelijke oorlog huis en haard moeten achterlaten. Een deel van deze groep heeft behoefte aan zorg. Op grond van de Richtlijn tijdelijke bescherming hebben deze vluchtelingen in alle EU-landen ook recht op medische zorg.

Uit onderzoek blijkt dat bijna alle Nederlandse ziekenhuizen bereid zijn om patiënten uit Oekraïne te behandelen, zo berichtte Skipr deze week. Enkele ziekenhuizen doen dat ook al: het Prinses Máxima Centrum ving 25 jonge kankerpatiënten op.

Vreemdelingenrecht

We staan kort stil bij het vreemdelingenrecht. Oekraïners mogen op grond van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne gedurende 90 dagen reizen in de EU.

Vanwege de huidige situatie in Oekraïne heeft de Europese Raad op 4 maart 2022 de Richtlijn tijdelijke bescherming geactiveerd. Dit zorgt ervoor dat Oekraïners die het land zijn ontvlucht als gevolg van de oorlog en die een ‘verblijfsvergunning asiel’ hebben aangevraagd, voorlopig in Nederland mogen blijven. De IND hoeft gedurende de termijn van tijdelijke bescherming geen besluit op de vergunningaanvraag te nemen (artikel 43a Vreemdelingenwet 2000, artikel 3.1a Vreemdelingenbesluit 2000).

Regeling Medische zorg asielzoekers

Vanaf het moment dat een vreemdeling een aanvraag voor een ‘verblijfsvergunning asiel’ heeft ingediend, wordt deze beschouwd als asielzoeker.

Asielzoekers hebben recht op opvang door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (‘COA’). Het recht op opvang omvat de dekking van kosten overeenkomstig een ziektekostenregeling (artikel 9 lid 1 onder e Regeling verstrekkingen asielzoekers etc.). Deze regeling is de Regeling Medische zorg Asielzoekers (‘RMA’). De RMA omvat de vergoeding van medisch-specialistische zorg overeenkomstig het pakket van de zorgverzekering. Daarbij geldt in beginsel een ‘wachttermijn’ van twee maanden voor het recht op medische zorg, maar die termijn geldt bijvoorbeeld niet voor minderjarigen. Voor medisch-specialistische zorg is een verwijzing van onder meer een huisarts of een medisch specialist nodig.

De regelgeving gaat ervan uit dat asielzoekers verblijven in een opvangvoorziening van het COA. Als zij niet in een opvangvoorziening verblijven, eindigt het recht op opvang en dus ook het daarvan deel uitmakende recht op gezondheidszorg (bijv. artikel 4 lid 3 onder a en 7 lid 1 onder i en j Regeling verstrekkingen asielzoekers etc.).

Om in aanmerking te komen voor zorgverlening en declaratie daarvan voor deze groep, moet de zorgaanbieder een contract met zorgverzekeraar DSW hebben. In beginsel kan een zorgaanbieder vervolgens per patiënt nagaan of er aanspraak bestaat op zorg op grond van de RMA via een controle op verzekeringsrecht (COV), maar gelet op de korte termijn waarop sommige patiënten medische hulp nodig hebben zal dit controlemechanisme niet altijd (betrouwbare) resultaten kunnen geven.

Regeling onverzekerbare vreemdelingen

Naast de RMA kent Nederland ook de Regeling onverzekerbare vreemdelingen (op basis van artikel 122a Zorgverzekeringswet). Ziekenhuizen kunnen zorg declareren die valt onder het basispakket als deze zorg medisch noodzakelijk is, er een (deels) onbetaalde rekening is die de patiënt of zijn omgeving niet kan betalen en de patiënt een onverzekerbare vreemdeling is. Dat is een vreemdeling die illegaal in Nederland verblijft, een aanvraag voor een ‘verblijfsvergunning regulier’ heeft gedaan of bezwaar of beroep heeft gemaakt tegen een afgewezen aanvraag voor een reguliere verblijfsgunning. Onder deze regeling vallen dus niet de asielzoekers die verzekerd zijn via het COA.

Om een volledige vergoeding te kunnen krijgen, is een overeenkomst tussen het ziekenhuis en het CAK noodzakelijk. Omdat we ervan uitgaan dat de Oekraïense vluchtelingen niet illegaal in Nederland zullen verblijven en evenmin een verblijfsvergunning regulier zullen aanvragen, is deze regeling voor hen niet relevant.

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden

De minister van VWS heeft recent een subsidieregeling vastgesteld voor medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden. De regeling heeft betrekking op personen die geen zorgverzekering hebben en evenmin onder de Regeling onverzekerbare vreemdelingen vallen. Als ‘medisch noodzakelijke zorg’ wordt verstaan de zorg in het pakket van de zorgverzekering, met enkele uitzonderingen.

De subsidie wordt verstrekt aan zorgaanbieders die als gevolg van het verlenen van dit soort zorg inkomsten derven. Er is geen recht op subsidie als:

• de zorgaanbieder de kosten op de patiënt kan verhalen (op basis van de informatie op de website van het CAK lijkt het erop dat deze eis voor Oekraïense vluchtelingen niet geldt),
• de kosten op grond van een andere wettelijke regeling of ziektekostenverzekering kunnen worden vergoed,
• de kosten hoger zijn dan in de Nederlandse marktomstandigheden in redelijkheid passend is of
• het verlenen van zorg niet is gemeld bij de GGD in de regio van de zorgaanbieder.

Wat betreft de vierde voorwaarde: de zorgaanbieder moet het verlenen van zorg binnen zeven kalenderdagen na de start van de zorgverlening aan de lokale GGD melden. De melding kan worden gedaan op www.meldpuntonverzekerdenzorg.nl. De melding is dertig dagen geldig. Op basis van de informatie op de website van het CAK lijkt het erop dat ziekenhuizen per DBC maar één keer een melding hoeven te doen. Bij een vervolg-DBC moet het ziekenhuis een nieuwe melding doen.

Het ziekenhuis moet met de Staat een overeenkomst sluiten, waarin de Staat het ziekenhuis belast met een ‘dienst van algemeen economisch belang’ (DAEB). Deze overeenkomst is nodig om te voorkomen dat de subsidie aan het ziekenhuis verboden staatssteun is. Dit is een andere overeenkomst dan die het ziekenhuis mogelijk al met het CAK heeft gesloten.

Het ziekenhuis moet de subsidie aanvragen. De aanvraag moet worden ingediend uiterlijk twaalf maanden na afloop van het kwartaal waarin de DBC is gesloten. Voor verdere informatie verwijzen wij naar de subsidieregeling en naar de relevante pagina op de website van het CAK, dat de subsidieregeling voor de minister uitvoert.

Deze subsidieregeling is dus van toepassing zolang de Oekraïense patiënten nog geen verblijfsvergunning asiel hebben aangevraagd. Vanaf dan vallen zij als ‘asielzoeker’ onder de RMA van het COA. Omdat Oekraïners 90 dagen in Nederland kunnen verblijven, is het niet nodig dat zij meteen bij aankomst een verblijfsvergunning aanvragen. Dat moet waarschijnlijk op een later moment wel gebeuren. Vanwege de grote toestroom van Oekraïense vluchtelingen is het goed mogelijk dat de regels en procedures de komende weken worden aangepast.

Twee kanttekeningen

Het huidige kader zoals hierboven geschetst, heeft wat ons betreft twee nadelen. In de eerste plaats doordat er verschil ontstaat tussen het recht op zorg en de vergoeding daarvan voor enerzijds vluchtelingen die wel een verblijfsgunning hebben gevraagd en anderzijds voor degenen die dat niet hebben gedaan. In de tweede plaats doordat de subsidieroute wel heel bewerkelijk is. Het belangrijkste aandachtspunt is daarbij is dat het ziekenhuis een overeenkomt sluit met de Staat en per patiënt binnen zeven dagen na de start van de zorgverlening een melding doet bij de GGD.

Door Marlou Jannink (advocaat bij AKD) en Joris Rijken (advocaat, niet-praktiserend arts en partner bij AKD)