De zorgen over de toekomst van de psychische zorg worden breed gedeeld. In de ggz is sprake van een tekort van 4.200 arbeidskrachten, in 2031 loopt dat op tot 9.300. Toch was er in het debat in de Tweede Kamer op 6 juli over de arbeidsmarkt in de zorg geen tijd om op de druk op zorgverleners in de ggz in te gaan. Een gemiste kans.

Positief en trots

De Jonge Psychiater publiceerde in 2020 een enquête onder meer dan 800 psychiaters (in opleiding) in Nederland en Vlaanderen. Deze zogeheten ‘Psychiaterthermometer’ laat zien dat psychiaters positief en trots zijn als het gaat om de inhoud van het vak. Tegelijk voelt 30 procent zich emotioneel uitgeput en denkt een aanzienlijk deel erover na de ggz te verlaten. Belangrijkste oorzaak: de huidige organisatie van de ggz.

Wachtlijstproblematiek

Platform voor psychische gezondheid MIND en de Nederlandse ggz schreven kort voor het debat aan de Kamer dat de wachtlijstproblematiek aangepakt moet worden door de in-, door- en uitstroom van patiënten te verbeteren. Mijns inziens is echter meer nodig dan alleen efficiëntere patiëntenzorg. Het is zaak om psychiaters, zowel oud als jong, niet alleen te enthousiasmeren voor het werken in de ggz, maar nog veel belangrijker: hen te behouden. Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau concludeert dit in zijn op 11 juli verschenen rapport over personeelsbeleid: werkgevers kunnen meer doen om personeel te behouden.

Afhaken

Om mij heen zie ik nu nog te veel beginnende psychiaters afhaken in de ggz. Anderen kiezen er bij voorbaat al voor niet in ggz-instellingen te gaan werken. Ik vind het een gemiste kans om deze jonge psychiaters te laten lopen. Zeker met het oog op het naderende pensioen van de babyboomers en de arbeidstekorten, is het extra van belang jonge psychiaters in de ggz te betrekken en te behouden.

Beter begeleiden

Een oplossing is om de beginnend psychiater in de ggz structureel beter te begeleiden. De overgang van arts in opleiding naar psychiater brengt een rolverandering en andere verantwoordelijkheden met zich mee. Ik pleit ervoor dit proces te bewaken, door beginnende psychiaters een senior psychiater als mentor te geven. Of een ‘achter-achterwachtconstructie’ als back-up voor de eerste avond-, nacht en weekenddiensten. Daarnaast kan implementatie van clinical leadership of fellowship-programma’s de beginnend psychiater in de ggz blijvend steun, uitdaging en potentieontwikkeling bieden. Laat het vooral programma’s op maat zijn die het werken in de ggz aantrekkelijk maken.

Management in de lead

Cruciaal is dat het management van de ggz-instelling hierbij in de lead gaat. Noem het ‘goed werkgeverschap’, een van de acht speerpunten die minister Helder van VWS tijdens het debat op 6 juli noemde. Wellicht te vergelijken met een goed huwelijk, waarin je ook niet op je lauweren moet rusten als je eenmaal getrouwd bent, en proactief moet blijven werken voor behoud van een gezonde relatie.

Steunprogramma’s

Dergelijke steunprogramma’s zijn in academische ziekenhuizen voor medisch specialisten al aanwezig, bijvoorbeeld het Challenge & Support-programma vanuit het Erasmus MC in samenwerking met het LUMC. Effectiviteitsonderzoek van Challenge & Support, door de Universiteit van Amsterdam, toont aan dat ontwikkelingsgerichte coaching voor medisch specialisten (waaronder mentoring) autonomie en veerkracht versterkt en burn-outklachten zoals uitputting voorkomt.

Oproep aan besturen

Ook in ggz-instellingen zijn er initiatieven om beginnende psychiaters te begeleiden, maar te weinig, zonder structurele borging of te sterk afhankelijk van persoonlijke initiatieven. Voor behoud van mentaal fitte, energieke jonge psychiaters roep ik besturen van ggz-instellingen op dergelijke ondersteunende programma’s breed te dragen. Het brandend houden van het vuurtje bij de jonge psychiater kan cruciaal zijn om de ggz-wachtlijsten niet verder te laten oplopen. Wie weet, als de Tweede Kamer dergelijke steunprogramma’s ook faciliteert, dat die wachtlijsten zelfs afnemen?

Door: Louise Smallenburg, psychiater, voorzitter van De Jonge Psychiater