Signaal Van Rijn
Deze dynamiek in kwaliteitsland is gevoed door het signaal van Staatssecretaris van Rijn dit voorjaar waarin ‘zorgaanbieders door de totstandkoming van eenduidige kwaliteitskaders de jaarlijkse kwaliteitskeurmerken/certificering (bijvoorbeeld HKZ en ISO) definitief achter zich kunnen laten’.
Het signaal van Van Rijn betreft weliswaar alleen de Wet Langdurige Zorg, maar voedt de hele zorgsector om de gemaakte keuzes met betrekking tot certificering te evalueren. Hoe zit het met externe verantwoording? Zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten leggen verschil-lende accenten in hun inkoopbeleid. Zij stellen wisselende voorwaarden voor verantwoording, waarin ze vragen om ‘een erkend kwaliteitssysteem met onafhankelijke toetsing’ of geven de mogelijkheid om ‘te verdedigen waarom er geen certificaat aanwezig is’. Rode draad is dat de strikte eis van een certificaat is losgelaten, maar dat zorgorganisaties zich wel objectief moeten kunnen verantwoorden over de kwaliteitssystematiek. De vraag ‘hoe?’ staat nu open.

Zorgvuldig afwegen
De verplichting van certificatie valt weg. Dit geeft ruimte om op een andere manier te kijken naar de toegevoegde waarde van certificering. Past certificering nog bij de ontwikkeling in de zorg waarin steeds meer nadruk wordt gelegd op de persoonsgerichte kwaliteit? Is de interne en externe beeldvorming rondom certificatie nog positief bij de medewerkers, de medezeggen-schapsorganen en het management? Garandeert het kwaliteitscertificaat daadwerkelijk de kwaliteit en veiligheid? Of biedt het kwaliteitskader voldoende handvatten om het kwaliteits-denken vorm te geven in de organisatie? En is het tijd om de aandacht te verschuiven van meetbare naar merkbare kwaliteit? Van systeemgericht naar outputgericht?

Fris geluid
Mooie vragen om bij stil te staan. De uitdaging zit in het afwegen, het denken in mogelijkheden. Een ding is zeker: een fris geluid in de organisatie rondom kwaliteitscertificatie leidt tot nieuwe impulsen in het samenspel tussen zorgverleners en cliënten, tussen teams en managers en tussen staf en lijn. De behoefte aan objectivering van kwaliteit is echter tijdloos, waarbij onafhankelijke toetsing nog steeds een belangrijke rol kan spelen.
Wij moedigen organisaties aan om naast de traditionele vormen van certificatie en accreditatie ook actief te experimenteren met nieuwe vormen van objectivering en toetsing. Laat de teams uit het primaire proces bijvoorbeeld eens toetsen in hoeverre de (ondersteunende) organisatie de randvoorwaarden schept voor het leveren van goede zorg. Benut digitale tools als Survey Monkey en Mentimeter voor kortcyclische reflecties op het leerklimaat. En schakel eens andere organisaties in voor visitatie, al dan aan de hand van een benchmark.

Het overwegen van alternatieven naast ISO en HKZ-certificatie draagt bij aan een goede balans tussen meetbare en merkbare kwaliteit. Zorgverlening levert een geheel eigen dynamiek en complexiteit op. Het is van belang dat er ruimte is voor dit ‘merkbare’ aspect.

Met de tijd mee gaan!
Succesvolle zorgorganisaties hebben een richtinggevend kompas, besteden aandacht aan lei-derschap op alle niveaus, beschikken over efficiënte processen en een duidelijke structuur en werken met competente medewerkers. Kwaliteitssystemen en certificatie helpen daarbij. Maar dan moeten ze wel met hun tijd mee gaan!

Oscar Schneider, managing consultant, Bureau de Bont

Deze rubriek is mogelijk gemaakt door een partner van Zorgvisie en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.