De verklaring van Ernst Kuipers over zijn voortijdige vertrek als oud-minister heeft op sociale media tot de nodige ophef geleid. Zo maar een greep: “Je eigenbelang vooropzetten, terwijl je toch écht beloofd had het landsbelang te dienen. Een eervolle en zware belofte. En dan toch kiezen voor weggaan, terwijl de klus er nog niet op zat. Lijkt me toch vrij lastig te ‘verkopen’. Voor anderen (hoe lekt het vertrouwen in de overheid weg?), maar zeker ook voor jezelf. Helemaal als je vertrekt voor een andere commerciële baan, waarbij je nog niet eens daadwerkelijk hoeft te beginnen. Een sterk staaltje. Helaas niet van leiderschap”, schrijft chirurg Marlies Schijven op LinkedIn. Ze krijgt massaal bijval.

Minister of eigen loopbaan?

Ook oud-LUMC-topman Willy Spaan is kritisch op LinkedIn: “Een minister in functie hoeft niet te solliciteren. Het land mogen dienen via het parlement of als lid van een kabinet is heel bijzonder en brengt grote verantwoordelijkheden met zich mee. Ieder verkozen parlementslid of een lid van het kabinet weet dat er een grote mate van onzekerheid bestaat over de continuïteit van de functie. Als je eigen carrière voorrang heeft, en daar is niets op tegen, dan moet je niet verkozen willen worden als lid van het parlement en niet toetreden tot een kabinet. Dan heb je alle mogelijkheden om te solliciteren. Kies je er toch voor om het land te dienen, dan maak je die klus gewoon af. Groot voordeel voor Kuipers is wel dat de WNT in Singapore niet van toepassing is.”

Storm Kuipers op sociale media

Kuipers heeft de storm op de sociale media wel een beetje over zichzelf afgeroepen. Hij zegt het te betreuren dat het zo veel over zijn persoon gaat en niet over zijn beleid. Daar zal het interview dat hij gaf aan NRC geen einde aan maken, vrees ik. Daarmee treedt hij zelf in de spotlight, waardoor zijn beleid nog meer verdwijnt in de schaduw van zijn ego.

Concentratie kinderhartchirurgie

Kuipers krijgt in het interview volop gelegenheid om te reflecteren op wat er is gebeurd in de 1,5 jaar dat hij minister van VWS mocht zijn. Dat levert enkele bijzondere uitspraken op, waarin hij soepel omgaat met de interpretatie van de werkelijkheid. Zo beweert hij, voor de zoveelste keer, dat er de afgelopen dertig jaar niets is gebeurd rond de concentratie van de kinderhartchirurgie. Is dat zo? In 1994 waren er nog zeven kinderhartcentra, in 2024 zijn dat er vier. Als het ministerie van VWS in 2009 het advies van de commissie-Lie had opgevolgd, zouden dat er nu drie zijn geweest. Dan was de hele consternatie rond de kinderhartchirurgie niet nodig geweest. Kuipers zegt ook dat er interventies zijn op vijf locaties, terwijl hij weet dat het er vier zijn. De landsadvocaat van VWS erkende zelf tijdens de rechtszitting dat CAHAL, het samenwerkingsverband van Amsterdam UMC en LUMC, als één locatie moet worden gezien.

Kuipers verliest twee rechtszaken

Het verlies van de rechtszaak zat hem kennelijk hoog. Kuipers zegt in NRC dat hij moet grijnzen om de rechterlijke uitspraak. Is het chic om je als oud-minister zo uit te laten over rechters, die juist heel zorgvuldig te werk zijn gegaan? Ook een rechtszaak over zorgopleidingen ging overigens verloren.

Schamen tot de bilnaad

Kuipers verwijt de procederende umc-bestuurders dat ze hun instellingsbelang en prestige zwaarder laten wegen dan het patiëntenbelang. “Ze moeten zich schamen tot hun bilnaad.” Een opmerkelijke woordkeuze, waarbij je kunt twisten of dit een verrijking van de Nederlandse taal is. Uiteindelijk zijn patiënten de dupe, concludeert hij. Is dat zo? In een enquête van de NZa geeft een ruim tweederde meerderheid (van de ruim 5.000 respondenten) aan de concentratie niet te willen. Ze zullen de rechters dankbaar zijn.

Kwaliteit en volumenormen

Kuipers schetst in het NRC-artikel een simpel en causaal verband tussen volumenormen en kwaliteit. Hoe vaker je iets doet, hoe beter je erin wordt. Natuurlijk helpt dat enorm. Maar Kuipers weet best dat de werkelijkheid complexer is. Voor echte kwaliteitswinst zijn andere zaken ook essentieel, zoals intensieve samenwerking tussen de kinderhartchirurgie-teams. Eén en dezelfde manier van kwaliteit registreren, gekoppeld aan de bereidheid om van elkaar te leren.

Samenwerking en vertrouwen

Om bij elkaar in de keuken te kijken is vertrouwen tussen zorgprofessionals een essentieel element. Wat heeft Kuipers zelf gedaan om dat vertrouwen te herstellen? Als oud-topman van het Erasmus MC nam hij het initiatief, al in 2020, voor het zogeheten DC3-plan om de kinderhartchirurgie te concentreren naar Rotterdam, Leiden en Groningen. Het UMC Utrecht werd daarmee buitenspel gezet. Het umc uit de Domstad had immers al bij de concentratie van de kinderoncologie de volle buit gekregen.

Dubbelspel Erasmus MC

De exacte rol van Kuipers bij het sneuvelen van het DC3-plan in 2021 blijft mistig. Zeker is dat een meerderheid van zijn eigen Erasmus MC-kinderhartexperts hem heeft teruggefloten, omdat ze een twee hartcentra-model beter vonden. Tegelijkertijd liet hij andere Rotterdamse hartexperts rustig het DC3-plan uitwerken met collega’s uit Leiden en Groningen, ofschoon hij al wist dat dit een kansloze exercitie was. Het Rotterdamse dubbelspel was niet echt bevorderlijk voor het onderlinge vertrouwen.

Kuipers en DC3-plan

Wanneer Kuipers bij de kinderhartchirurgie zijn DC3-plan precies losliet en op de wagen van het twee-centra-model sprong, is onduidelijk. Uit stukken die via een beroep op de Wet open overheid (Woo) zijn verkregen, blijkt dat een van de hoofdrolspelers al eerder op de hoogte is van het besluit dat VWS half december 2021 meedeelt aan de umc-bestuurders. Al in november besprak een hoge ambtenaar het besluit met een bekende die hij tegenkwam (zwart gemaakte naam) en die vond het prima. Wie zou dat geweest kunnen zijn?

Oud-minister Kuipers

Door de consternatie zou je bijna vergeten wat Kuipers in betrekkelijk korte tijd als minister voor elkaar heeft gekregen. Hij heeft met het Integraal Zorgakkoord (IZA) de talloze belangengroepen in de zorg op één lijn gekregen voor de richting waar het de komende jaren heen moet; geen eenvoudige exercitie. Ook is de digitale gegevensuitwisseling met het wetsvoorstel Wegiz wat dichterbij. Een verademing was de erkenning, als minister, dat de Nederlandse gezondheidszorg een stuk beter kan. Hij zette daarom in op samenwerking en concentratie van hoogcomplexe en acute zorg. Volkomen terecht om dat te agenderen. Waarvan akte.

Kuipers en Singapore

Het is misschien maar goed dat Kuipers naar een topuniversiteit in Singapore gaat. Die heeft kennelijk een niveau waar de Nederlandse universiteiten niet aan kunnen tippen. Gelukkig herkennen ze in de Aziatische stadstaat met ruim 6 miljoen inwoners de kwaliteiten van een visionair als Ernst Kuipers. Zijn ministerschap duurde slechts 1,5 jaar. Een minister is, zoals Kuipers zelf zegt, maar een passant. Die wijsheid heeft hij zelf misschien iets te letterlijk genomen.

Meer lezen over Ernst Kuipers? Meld u aan voor Dossier Kuipers