Onderzoek van het CBS laat zien dat de eigen betalingen in de zorg, net als alle uitgaven, de afgelopen vijftien jaar zijn toegenomen. De eigen betalingen voor zorg bedroegen in 2015 gemiddeld 711 euro per volwassene. Gemiddeld wordt iets meer dan 3 procent van het besteedbaar inkomen van het huishouden aan zorg uitgegeven. Opvallend is dat het aandeel van de totale zorgkosten dat zorggebruikers zelf betalen niet is toegenomen. Zowel in 2000 als in 2015 betaalden zorggebruikers 11 procent van de totale zorguitgaven zelf. Als we de zorgtoeslag verrekenen met de eigen bijdragen aan zorg, dan werd in 2015 zelfs een kleiner deel van de zorguitgaven door gebruikers zelf betaald dan in 2000. Vijftien jaar geleden was er immers nog geen zorgtoeslag en nu wel. Ondanks dat de eigen betalingen in de zorg relatief niet zijn toegenomen, wordt het eigen risico in toenemende mate als een probleem gezien.
Wie betaalt de rekening?
Moeten we wel zo blij zijn met het cadeau van de afschaffing van het eigen risico? Dat ligt eraan wie het ontvangt en wie de rekening van dit cadeau betaalt. Op het eerste gezicht lijkt dat duidelijk. Mensen die zorg gebruiken dat onder het eigen risico valt, zijn beter af zonder eigen risico. Mensen die geen zorg gebruiken zijn slechter af na afschaffing van het eigen risico. Ze profiteren niet van de afschaffing van het eigen risico maar moeten mogelijk wel meer premie of belasting betalen om de kosten van het afschaffen te dekken. Aangezien onder de zorggebruikers ouderen oververtegenwoordigd zijn en jongeren oververtegenwoordigd zijn onder de niet-gebruikers, is afschaffing van het eigen risico ook een lastenverschuiving van ouderen naar jongeren. Jongeren zullen meer moeten gaan betalen voor de zorg van ouderen. Het beroep op de solidariteit van jongeren met ouderen wordt verder vergroot door de afschaffing van het eigen risico.
Gevolgen voor de zorgtoeslag
Daarmee is nog niet het hele verhaal verteld. Het eigen risico is namelijk gekoppeld aan de zorgtoeslag. Als het eigen risico omhoog of omlaag gaat, gaat ook de zorgtoeslag ook omhoog of omlaag.
Als het eigen risico van 385 euro wordt afgeschaft, daalt de zorgtoeslag voor de laagste inkomens met 240 euro. Dit is nadelig voor mensen met een laag inkomen die geen zorg gebruiken. Zij gaan er door de afschaffing van het eigen risico 240 euro op achteruit. Zorggebruikers met een laag inkomen gaan er per saldo maximaal 145 euro op vooruit. Voor mensen met een laag inkomen levert afschaffing van het eigen risico dus óf een inkomensachteruitgang óf slechts een gering inkomensvoordeel op.
Netto op vooruit
De grote winnaars van de afschaffing van het eigen risico zijn zorggebruikers met een middelbaar of hoger inkomen. Zij ontvangen geen of slechts een geringe zorgtoeslag en gaan er dus netto op vooruit als het eigen risico wordt afgeschaft. Hogere inkomens die geen zorg gebruiken, zijn daarentegen weer netto-betalers: zij moeten waarschijnlijk meer premie of belasting gaan betalen om het gat dat ontstaat door de afschaffing van het eigen risico te dekken.
Verlaging of afschaffing van het eigen risico is vooral voordelig voor zorggebruikers met een middelbaar of hoger inkomen. Zij gaan er het meest op vooruit door de afschaffing van het eigen risico. Lagere inkomens gaan er door de afschaffing minder op vooruit dan de midden en hogere inkomens. Mensen met een laag inkomen die geen zorg gebruiken, gaan er zelfs relatief het meest op achteruit.
Afschaffing van het eigen risico is minder sociaal dan wordt voorgesteld.
Wim Groot en Henriette Maassen van den Brink. De auteurs zijn hoogleraar economie aan de Universiteit Maastricht en de Universiteit van Amsterdam
Na wat langer nadenken, worden dingen helderder. Het verhaal van Maassen van den Brink en Groot dat vooral hogere inkomens profiteren van de afschaffing van het eigen risico is flauwekul.
Bij een lager eigen risico stijgen de premies evenredig en blijft de zorgtoeslag dus gelijk. Wel komt er een inkomensherverdeling ten gunste van mensen met een slechte gezondheid. Omdat mensen met een laag inkomen veel vaker het eigen risico volmaken, betekent dat ook een herverdeling ten gunste van lage inkomens.
Mensen die gezond zijn gaan er dan op achteruit, ongeacht het inkomen, en dat vind je nooit terug in de koopkrachtplaatjes. Maar ja, bij de recente fikse verhogingen van het eigen risico gingen dezelfde mensen er op vooruit en dat was ook niet te zien in de koopkrachtplaatjes.
Maar eigenlijk is het triest om een eigen risico terug te brengen tot een Haags koopkrachtplaatje. Daar is altijd een mouw aan te passen als de wil er is.
Maar wie profiteerden het meest van de AWBZ, juist ja de gegoede klasse.
Merkwaardig dat de auteurs alleen maar vergelijkingen maken met euro's.
Niet wordt meegenomen dat zorggebruik nodig is voor behoud van of verbetering of terug krijgen van (goede) gezondheid.
Zij die voordeel hebben in euro's blijken dus ook vaak in het bezit van een goede gezondheid. Onbetaalbaar toch?
Solidair zijn blijkt soms toch nog, niet voor iedereen een mooi beginsel te zijn.
Groot en Maassen van den Brink zijn duidelijk over wie van afschaffing van eigen risico profiteert: vooral mensen met hogere inkomens hebben een financieel voordeel bij afschaffing van eigen risico. Daarbij heffen het inkomen (het sturingsmiddel ) en niet gezondheid en welzijn (waarop gestuurd zou moeten worden) op het schild. Ze gaan daarbij uit van gemiddelden; maar normale verdeling van gebruik en kosten van zorg is een merkwaardige en onjuiste aanname. Bovendien zou ook voor een gezondheidseconoom de verdeling van gezondheid en welzijn toch het primaat moeten krijgen; niet een financieel voordeel? Voor steeds meer mensen is het eigen risico een reden om zorg uit te stellen of zelfs te mijden, en het aantal mensen dat in verband met het eigen risico een betalingsachterstand heeft of een betalingsregeling getroffen heeft toeneemt. Onder mensen met hogere inkomens is de kans daarop erg klein. Maar voor mensen met lagere inkomens is het eigen risico een prikkel gebleken om noodzakelijke zorg te mijden, met alle gevolgen van dien voor gezondheid en welzijn. Afschaffing van het eigen risico zal de vermijding van noodzakelijke zorg helpen terugdringen. Daardoor zal de gezondheid en welzijn van mensen met lagere inkomens, in het bijzonder van de sociaal-economisch kwetsbaren (het 'precariaat'), bevordert worden. Kortom: Hanteer een inkomensdrempel bij bepaling wie het eigen risico dient te blijven dragen en wie een zorgtoeslag blijft ontvangen.
Inderdaad speelt de beleving een grote rol. Out-of-pocket kosten komen harder aan dan een bedrag op jaarbasis. Die zijn ook vaak de reden van zorgmijding.
De analyse zou kunnen kloppen. Ben echter meer benieuwd naar de kostenbesparing welke optreedt wanneer er 1 basis verzekering zou zijn met een gelijke prijs. Weg met deze zogenaamde concurentie tussen zorgverzeraars.
De laagste inkomens kunnen voor dit inkomensverlies worden gecompenseerd door gemeenten. Of op een andere manier. Daarom vind ik deze analyse nogal plat en simpel. Want het gaat inderdaad om het feit dat mensen die ziek zijn een boete krijgen op ziek zijn, naast al de extra kosten die erbij komen en het inkomensverlies door verlies van baan of carrière mogelijkheden. Ja, dat treft middeninkomens, die zijn ook aan het verdwijnen, wijzen andere cijfers uit (en rara hoe komt dat?) en deze mensen leven daarom ook steeds meer in dreigende armoede. Er hoeft maar iets stuk te gaan of nog meer tegen te zitten en ze zitten bij de onderste groep. En die groep is dan ook sterk groeiend.Het wordt een beetje pathetisch om deze 2 economen al jarenlang dezelfde plaat te horen afspelen. Zorg gaat om meer dan geld. Het bepaalt mede de geijkwaardigheid en mogelijkheden voor alle burgers om mee te kunnen doen in de samenleving of om in leven te blijven. Mensen met lage inkomens leven stuk korter dan mensen met hoge inkomens, die zijn dus per definitie weer veel duurder, laat die dan maar wat meer betalen, in de premie bijvoorbeeld.Gebruiken we die extra inkomsten om de zorgtoeslag te verruimen. Iedereen blij.
Als econoom lees ik doorgaans graag verhalen van economen, behalve als die met enige tunnelvisie zijn gevuld. Kijk bijvoorbeeld naar de zinnige infectie diagnostiek die gedaan moet worden voor het economisch op tijd weer fit worden. Heeft u het economische profijt voor de lagere inkomens voor de antibiotica resistentie meegneomen. En heeft u meegenomen. Of wat de gevolgen zijn voor het niet uitvoeren van bijvoorbeeld SOA diagnostiek . Kortom de economische waarde van deze besmetting risico's in relatie tot eigen risico problematiek geeft ander perspectief.
Mate van zorgtoeslag hangt af van de uitkomst van hoogte nominale premie, gemiddeld eigen risico, aantal personen in huishouden, inkomen en vermogen. Dit betekent in 2017 dat 5,1 mln mensen zorgtoeslag krijgen, waarbij macro het meer is geworden. In 2013 was dit 5,1 miljard. De angel zit in het woordje 'gemiddeld' (vgl dit gemiddelde maar eens met CBS uitkomst van 700 euro..). Ik heb een ander voorstel: dit ligt bij de redactie van Zorgvisie in hun mailbox.
En zo brengen we het eigen risico terug tot een koopkrachtplaatje. Het eigen risico leidt juist bij mensen met een laag inkomen tot zorgmijden. Dat is de kern van de zaak. Of mensen een tientje meer of minder zorgtoeslag krijgen heeft geen invloed op de beslissing om voor een vervolgonderzoek naar het ziekenhuis te gaan. De afweging dat er ook nog schoenen voor de kinderen moeten komen wel.
Het verhaal is ook nog beroerd opgeschreven. De zorgtoeslag gaat helemaal niet omlaag. Minder eigen risico betekent evenredig hogere premies en dus een gelijke zorgtoeslag. Maar gezonden met een laag inkomen hebben geen financieel voordeel van het afschaffen van het eigen risico en gaan wel meer premie betalen. Daarvoor worden ze binnen de huidige systematiek dus niet gecompenseerd met een 'hogere' zorgtoeslag. Dat wordt bedoeld. Om die reden hebben verschillende politieke partijen – SP, GL, PvdA – aanpassing van die systematiek voorgesteld om zo de ongewenste inkomensgevolgen te compenseren. Koopkrachteffecten zijn ook nog langs andere weg te repareren als de wil er is. Maar die optie wordt door de scribenten voor het gemak 'vergeten'.
De rekensom houdt trouwens al helemaal geen rekening met het feit dat mensen met een laag inkomen vaker ongezond zijn en dus veel vaker het eigen risico volmaken dan mensen met een hoog inkomen. Het plaatje is zelfs rekenkundig toch weer anders.
Rekenkundig geen speld tussen te krijgen. Waar de rekenvoorbeelden geen rekening mee houden is het feit dat mensen met een laag inkomen de drempel van het eigen risico moeten betalen niet nemen en zorgvraag om die reden uitstellen. Mensen met een laag inkomen die geen zorg gebruiken gaan er door de afschaffing van het eigen risico 240 euro op achteruit. €20 per maand, maar hebben niet meer de drempel van €385 eigen bijdrage en zullen om die reden zorg mogelijk niet meer uitstellen (geen directe pijn in de portemonnee) en behoren bovendien daarna direct tot de groep die wel zorg gebruikt met het bijbehorende inkomensvoordeel.
De analyse kijkt me juist. Echter, het gaat voorbij aan de beleving. De zorgtoeslag wordt beleefd als onderdeel van het inkomen. De eigen bijdrage van 385 euro voor een ziekenhuisbezoek wordt vervolgens beleefd als een tegenvaller.