Mantelzorg staat onder druk. Van 2001 tot 2008 daalde het aantal mantelzorgers met 5,4 procent. Het aantal dat langdurig meer dan acht uur per week zorgt voor naasten nam over die periode met 46,7 procent toe, zo berichtte het Sociaal en Cultureel Planbureau in 2013. Ook bestuurlijk staat mantelzorg onder druk: ja zelfs driemaal.
Wet langdurige zorg
Ten eerste speelt bij de toegang tot de Wet Langdurige Zorg (Wlz) mantelzorg geen rol. Bij de AWBZ was dat nog wel het geval. Bij de Wlz komen alleen de vragen aan bod: Is permanent toezicht nodig? Is 24 uur per dag geplande en ongeplande zorg nodig? Of partners en kinderen nog een deel van dat toezicht of die 24-uurszorg kunnen bieden, is niet aan de orde. Het wordt hierdoor aantrekkelijk voor wijkverpleegkundigen en mantelzorgers om niet meer te zoeken naar oplossingen voor verlenging van de volhoudtijd van mantelzorgers. Daardoor gaan de kosten voor de Wlz weer groeien. En komt er niets terecht van het zo lang mogelijk thuis verzorgen van mensen met beperkingen.
Weinig respijtzorg of dagbesteding
Ten tweede verkorten gemeenten, onbewust en door grote drukte overmand, de volhoudtijd van mantelzorgers. Immers, voor 2015 kochten zij geen respijtzorg in bij zorgaanbieders om de werkbelasting van mantelzorgers te verlichten, zo berichtte Zorgvisie. Gemeenten suggereren in voorkomende gevallen om een persoonsgebonden budget aan te vragen. Dat duurt enkele weken en is daarom geen oplossing. Want respijtzorg is meestal dringend nodig, bijvoorbeeld als de mantelzorger plotseling uitvalt. Daarvoor moet een 24-uursvoorziening direct beschikbaar zijn. Ten derde speelt bestuurlijk het volgende. Dagbesteding is een middel om de volhoudtijd van mantelzorgers te verlengen: die heeft dan overdag even tijd voor zichzelf. De Alzheimer Stichting heeft evenwel gesignaleerd dat gemeenten nauwelijks dagbesteding inkopen.
Lege bedden vullen
Demografisch en bestuurlijk staat mantelzorg onder druk. Maar wetenschappelijk is wel een lichtpunt te melden uit het recente proefschrift van Kraijo (zie bijlage). Hij volgde drie jaar lang ruim 200 mantelzorgers van personen met dementie. Meestal vindt opname van laatstgenoemden in een verpleeghuis onder druk plaats. Want de verpleeghuisleiding wil om financiële redenen zo snel mogelijk het leeggekomen bed bezetten. Maar mantelzorgers hadden het gemiddeld nog wel zes maanden kunnen volhouden, als de opname niet had plaatsgevonden en hun meer tijd was gegund voor het nemen van de opnamebeslissing, aldus Kraijo in zijn prachtig geschreven proefschrift.
Ja, mantelzorg is de achillespees van de langdurige zorg. Kom op gemeenten, parlement, regering en verpleeghuisdirecties: Verander de Wet langdurige zorg. Koop respijtzorg en dagbesteding in. En zet de mantelzorger niet onder druk om snel, snel, snel te beslissen over verpleeghuisopname van hun partner of ouder.
Guus Schrijvers is gezondheidseconoom
de kop van dit bericht zet de feiten op hun kop. de beschikbaarheid van professionele zorg is juist de achilleshiel van de mantelzorg.
mantelzorg is, het wordt terecht gesteld en verondersteld, in staat een groot deel van de zorgbehoefte van mensen op te vangen. maar de meeste mantelzorgers kiezen niet bewust voor die rol, maar rollen er in doordat een partner of iemand uit hun omgeving (incidenteel) een beroep op hen doet. en dat gaat vaak heel lang goed. maar niet alle zorg kan adequaat worden geboden door mensen die daarvoor niet zijn getraind en/of opgeleid en vroeger of later komt voor mantelzorger en zorgafhankelijke een moment, dat de geboden (mantel)zorg niet meer toereikend is. dan wordt een beroep gedaan op professionele ondersteuning, via zorgaanbieders en/of gemeente. en die zorg stelt als het goed is de mantelzorg in staat aanvullende zorg te (blijven) bieden.
de transitie lijkt er echter van uit te gaan, dat pas op het moment dat professionele ondersteuning gevraagd wordt, de zorgvraag begint. gemeenten moeten dan gaan kijken in hoeverre mantelzorgers de gevraagde zorg kunnen leveren. het is niet onlogisch dat die, toch al aan de grens van hun mogelijkheden, daarop afknappen. en wegvallen op het moment dat zij het meest nodig zijn. het is triest dat Schrijvers dat als de ‘achilleshiel’ van de mantelzorg karakteriseert.