De eerste maand van de corona-uitbraak in Nederland schrok ik ervan hoe gedwee alle maatregelen werden opgevolgd. Ik schrok van het gebrek aan discussie. Net daarvoor had ik verschillende zorginstellingen begeleid bij het leren werken volgens de nieuwe Wet zorg en dwang, die ertoe moet leiden dat vrijheidsbeperking in de zorg nog verder wordt teruggedrongen. De gedachte achter de wet is dat de arts niet meer zomaar de keuze kan maken tussen vrijheid en veiligheid, pas na overleg met de cliënt, familie en andere disciplines (zoals de psycholoog of ergotherapeut).  Na de corona-uitbraak leek de keuze voor veiligheid opeens eenzijdig (vanuit de overheid) te mogen worden opgelegd, zonder maatwerk, zonder gesprek.

Continue dialoog

En juist het gesprek is in de zorg onmisbaar. Sinds mei vorig jaar ben ik in gesprek geweest met zorgbestuurders en -professional over enkele dilemma’s in de zorg. Nu roep ik op tot een gesprekstafette: een continue dialoog door alle lagen van de zorg heen. Omdat de noodzakelijke veranderingen in de zorg vragen om een andere houding en gedrag van een groot aantal mensen.  Hoe die houding en dat gedrag zouden moeten zijn, is niet bekend. Wel dat alleen een zinnig gesprek de juiste basis ervoor kan bieden.

Dat komt doordat veel vraagstukken in de zorg, zoals de keuze tussen vrijheid en veiligheid, wicked problems zijn. Oftewel problemen die moeilijk of onmogelijk oplosbaar zijn door onvolledige, tegenstrijdige en veranderende voorwaarden. Door de ene oplossing te kiezen, ontstaan andere problemen. Dat hebben we gezien: door de bestrijding van corona als hoofdbelang te nemen, zijn nieuwe problemen, zoals eenzaamheid, leerachterstanden, depressies, huiselijk geweld en faillissementen ontstaan. Als daarentegen was gekozen om meer in te zetten op een of meerdere van die andere problemen, had corona misschien op een heel andere manier toegeslagen en waren er misschien weer nieuwe problemen ontstaan.

Zinnige gesprek

Over de zorg zijn veel gesprekken mogelijk, maar deze zijn niet zinnig als de insteek is om ‘de juiste koers’ te bepalen. Omdat er niet één juiste koers is, is het gesprek pas zinnig als het continu gevoerd wordt en continu wordt bijgestuurd met de kennis van nu en straks en nog later. In zinnige gesprekken moet steeds bepaald worden welke nieuwe problemen zich hebben voorgedaan en hoe deze beïnvloeden wat er gedaan moet worden. Het gaat om gesprekken op alle niveaus: binnen de spreekkamer, binnen de zorginstelling, tussen zorginstellingen, tussen verzekeraars en instellingen en in de politiek.

Gebrek aan hervorming

Dit is geen vrijblijvende oproep en wel om de volgende redenen:

1. Zolang we druk blijven met ‘pleisters plakken’ komen we niet verder. Dus als we vasthouden aan één juiste koers, blijven zich constant nieuwe problemen voordoen die opgelost moeten worden, zoals dat gaat bij wicked problems.
2. Het gebrek aan vooruitgang en hervorming is fataal voor ons zorgstelsel. We weten dat de huidige koers niet de juiste is: de zorgkosten blijven schrikbarend stijgen en de vergrijzing kan niet worden ondervangen met onze huidige ouderenzorgcapaciteit, om maar een aantal zaken te noemen.
3. Een kwart van de jonge artsen overweegt te stoppen (Volkskrant) en bijna de helft van nieuwe zorgmedewerkers is binnen 2 jaar weg uit de zorg (commissie Werken in de zorg). Hoe we de zorg nu inrichten, is dus niet werkbaar.

Doe mee

Om dit gesprek verder op te stoken, start ik samen met Simon Broersma (hoofdredacteur Zorgvisie) en Jaap de Bruijn (stakeholdermanager bij VGZ) de gesprekstafette. Om het gesprek zinnig te laten zijn, is het van belang niet te zoeken naar een juiste koers, maar naar belangrijke ijkpunten voor de koers en een actieplan om eerste stappen te zetten, te evalueren en verder te gaan. Wil je handvatten voor het zinnige gesprek en meedoen aan de gesprekstafette? Schrijf je in via info@bosmanvos.nl.