Meer openheid over fouten, bijna-ongevallen en incidenten gaat samen met minder sterfte van ziekenhuispatiënten tijdens of binnen dertig dagen na ontslag. Deze conclusie trekken twee onderzoekers uit Londen en Milaan, Veronica Toffolutti and David Stuckler, op basis van een studie bij 137 Engelse ziekenhuisnetwerken. Zij publiceerden hun bevindingen in mei 2019 in het maandblad Health Affairs.

Methode van onderzoek

De onderzoekers gebruikten data over de jaren 2012, 2013 en 2014 van 137 van de 245 Engelse ziekenhuisnetwerken. Een netwerk (trust) omvat twee of meer ziekenhuislocaties. De genoemde sterftecijfers waren reeds beschikbaar in een nationaal register. De onderzoekers standaardiseerden deze voor diagnose, leeftijd, co-morbiditeit en wijze van opname (electief versus spoed). Per netwerk enquêteerden zij een at random steekproef van 600 tot 850 artsen, verpleegkundigen en andere professionals. Om de openheid van de cultuur te meten legden zij drie stellingen voor waarop respondenten konden reageren met een vijfpuntsschaal variërend van helemaal oneens (score 1 punt) tot helemaal eens (score 5 punten). De drie stellingen zijn: 1. Mijn organisatie moedigt mij aan om fouten, bijna-ongelukken en incidenten (FBI’s) te melden 2. Wij worden geïnformeerd over FBI’s in onze organisatie 3. Ik voel mij veilig als ik een FBI meld. Ten slotte kregen ze de vraag voorgelegd: Weet u hoe u een FBI kunt melden? Deze laatste vraag konden respondenten beantwoorden met ja (2 punten), nee (1 punt) of weet niet. Op basis van deze vier onderdelen ontwierpen de onderzoekers een openheidscore met een maximumscore van 17 punten (3 x 5 +2 punten).

Resultaten

Van de respondenten had 40 procent tenminste een keer een fout meegemaakt in de periode 2012-14. De openheidscore steeg van gemiddeld 13,6 in 2012 tot 16,5 in 2014. Dit is te verklaren uit de grote aandacht in het nationale beleid voor bevordering van een open ziekenhuiscultuur. Netwerken die één punt lager dan gemiddeld scoorden (bijvoorbeeld 15,5 in plaats van 16,5 in 2014) vertoonden gemiddeld 6,48 procent meer sterfte per 1000 patiënten.

Betekenis voor Nederland

In Nederland groeit het besef dat regels en extern toezicht alleen onvoldoende zijn om de kwaliteit en veiligheid van zorg te borgen. Ook een interne open cultuur draagt daaraan bij. Leegemaate ontleende aan de luchtvaart de term just culture. Toffolutti en Stuckler komt de eer toe dat zij voor het eerst een dergelijke cultuur kwantitatief hebben gemeten. En dat niet alleen, ze tonen aan dat daarmee de bestaande hypothese van experts empirisch te onderbouwen is: hoe opener de ziekenhuiscultuur, des te minder onnodige sterfgevallen zich voordoen.

Ik kijk uit naar een herhaling van het Engelse onderzoek in Nederlandse ziekenhuizen.