Nachtelijke sluiting van seh’s waar ‘s nachts weinig patiënten komen is volgens de NZa een oplossing voor de grote arbeidsmarktproblematiek. Maar het advies Passende Acute Zorg onderbouwt dit niet met data. Daarom heeft TNO op verzoek van de SAZ met data inzichtelijk gemaakt hoeveel personeelswinst er is bij zo’n sluiting. Het onderzoeksinstituut ontwikkelde een dashboard dat gebruikmaakt van de data die bij de 29 SAZ ziekenhuizen zijn uitgevraagd en waarin simulaties uit te voeren zijn. Alle Nederlandse ziekenhuizen worden op de kaart weergegeven.

Gemiddelden

Ten eerste bleek uit het dashboard dat het maximale aantal patiënten per uur, per dag, op de seh fors boven het gemiddelde aantal patiënten per uur, per dag, ligt. Dat gegeven is belangrijk bij het maken van keuzes. Het – niet met data onderbouwde – gevoel dat een seh die in de nacht minder patiënten ziet wel dicht kan omdat er gemiddeld weinig patiënten zijn, doet geen recht aan de werkelijkheid. Het doet ook geen recht aan het andere werk dat zorgprofessionals op de seh in de nacht verrichten.

Reductie van personeel is verwaarloosbaar

Uit het dashboard blijkt ten tweede dat de reductie van personeel verwaarloosbaar klein is bij een eventuele sluiting van een seh in de nacht. Hoe kan dit? Meerdere zorgprofessionals op de seh hebben een dubbelfunctie doordat zij ook aanwezig moeten zijn voor spoedinterventies in de kliniek, spoedgevallen op de afdeling, reanimaties en voor de geboortezorg. Dit geldt voor de seh-artsen én voor de seh-verpleegkundigen. Uit het dashboard blijkt dat er bij sluiting in de nacht slechts één seh-verpleegkundige vrijkomt. Op jaarbasis scheelt dit slechts 1,96 fte.

Tekort aan ambulances

Verder moet worden gekeken naar de inzet van ambulances en ambulancepersoneel. Er is bij nachtsluiting van seh veel extra inzet nodig van schaarse ambulances en daarmee schaars ambulancepersoneel. Er is nu al een groot tekort aan ambulances om patiënten te vervoeren naar een seh die wel open is in de nacht. Dit tekort zal alleen maar toenemen wanneer patiënten na een eventuele klinische opname, de volgende dag weer teruggebracht moeten worden naar het ’eigen ziekenhuis’.

Hogere kosten

Tot slot: per saldo is er sprake van een kostenverhogend effect van de nachtsluiting van de seh.Het sluiten van de seh van (bijvoorbeeld) ziekenhuis Nij Smellinghe in de nacht kost per jaar 250.000 euro extra. De kosten voor extra ambulanceritten om de patiënten die opgenomen moeten worden de volgende dag terug te brengen naar het eigen ziekenhuis bedragen 408.940 euro, terwijl de besparing van een verpleegkundige op jaarbasis 158.760 euro is.

Bekend ziekenhuis

Naast de uitkomsten uit het dashboard van TNO zijn er nog andere redenen om ook seh’s die in de nacht minder patiënten zien open te laten. Circa 90 procent van de acute zorg is basis medisch-specialistische zorg. Deze patiënten – vaak met meerdere aandoeningen – zijn al bekend in de regionale zorgketen en het regionale ziekenhuis. Een verslechtering van het bestaande ziektebeeld kan soms leiden tot een medisch noodzakelijk seh-bezoek. Deze bekende patiënten zijn per definitie beter af in hun eigen regionale ziekenhuis binnen de bestaande lokale keten, in plaats van ’s avonds en ’s nachts vervoerd te moeten worden naar een ander voor hen onbekend ziekenhuis.

Bereikbaarheid

Reistijd voor patiënten en de bereikbaarheid van ziekenhuizen is een ander aspect: uit recent gepubliceerd onderzoek door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat een derde van de ouderen geen enkel ziekenhuis of buitenpolikliniek binnen een half uur kan bereiken zonder auto. Voor 12 procent lukt dat zelfs niet binnen 45 minuten. Het gaat hier om ouderen die wonen in de randen van steden, in dorpen en in landelijk gebied. Ongeveer 35 procent van deze ouderen kan met het openbaar vervoer maar één ziekenhuis binnen een half uur bereiken, blijkt uit het onderzoek.

Vertrouwen

In de regionale ketens kennen de zorgpartners elkaar en dat schept onderling vertrouwen, je weet wat je aan elkaar hebt. Dit bevordert een goede overdracht en draagt daarmee bij aan de kwaliteit van zorg.

Personeel verloop

De vraag is of medewerkers bij het (gedeeltelijk) sluiten van een seh op een andere seh aan de slag gaan of juist de zorg verlaten. Seh-verpleegkundigen kiezen vaak zeer bewust voor een type ziekenhuis of voor een regio en zijn niet bereid of in staat om verder te reizen voor het werk. Voor medisch specialisten geldt dat mogelijk iets minder. Met de huidige arbeidsmarkt creëer je dan dus een nog groter probleem, meer personele onrust en onnodig verloop: er ontstaan drukkere seh’s die heringericht zullen moeten worden om grotere patiëntaantallen te kunnen verwerken, terwijl daar dan per saldo mínder in plaats van méér personeel beschikbaar is.

Reactie Kuipers

De minister gaf op 15 december in een Kamerbrief zijn reactie op de TNO rapportage dashboardontwikkeling acute zorg. Daarin gaat de minister niet in op de inhoud van het rapport en stelt hij dat er geen conclusies getrokken kunnen worden. Dit is wel het geval. De reductie van personeel is namelijk verwaarloosbaar klein bij het sluiten van een seh die in de nacht minder patiënten ziet, er is veel extra inzet nodig van schaarse ambulances en daarmee schaars ambulancepersoneel en er is per saldo sprake is van een kostenverhogend effect. De minister stelt dat er geen conclusies getrokken kunnen worden ‘omdat er geen analyses zijn gedaan van mogelijke follow-on effecten/cascade effecten op andere afdelingen van het ziekenhuis en/of van effecten voor seh-locaties die door nachtsluiting elders met extra toestroom van patiënten te maken krijgen’. Ook stelt hij dat er ‘geen onderzoek verricht is naar zorginhoudelijke en/of organisatorische consequenties’.

De minister heeft gelijk dat hier geen analyses naar zijn gedaan. Die analyses zijn niet gedaan om de volgende redenen:

• TNO heeft alleen analyses uitgevoerd op basis van aannames in het NZa-rapport en uitspraken van de minister. Het betreft de aanname dat het nachtelijk sluiten van seh’s die ‘s nachts weinig patiënten zien een oplossing is voor de grote arbeidsmarktproblematiek.
• Er is niet gekeken naar mogelijke cascade effecten op andere afdelingen van het ziekenhuis omdat de minister in zijn debat van 25 mei 2022 aangaf dat er geen cascade effecten op hoeven te treden omdat de patiënten de volgende dag terug kunnen naar hun eigen ziekenhuis.
• Er is ook nog geen onderzoek verricht naar effecten voor seh-locaties die door nachtsluiting elders met extra toestroom van patiënten te maken krijgen; de data van die ziekenhuizen waren niet bekend en dit was ook niet onze eerste vraagstelling.

Mogelijkheden voor doorontwikkeling en vervolgonderzoek

Als alle ziekenhuizen data aanleveren kan het dashboard doorontwikkeld worden en kan het ondersteuning bieden bij het maken van een acutezorgplan in het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) zoals gevraagd in het Integraal Zorgakkoord (IZA).

Door: Yvonne Snel, directeur SAZ

Auteurs van de TNO rapportage: Menno Hinkema, senior scientist TNO, en Norman Egter van Wissekerke, program lead Healthcare assets