Voor de huidige ‘complexe problematiek’ in de jeugdhulp liggen snelle en (te) gemakkelijke oplossingen op de loer: één organisatie, één voordeurbel, één nieuwe trede erbij op een lange trap. Waar we de afgelopen jaren steeds verder gespecialiseerd zijn en heel veel bereikt hebben, is het nu zaak om de versnippering die het gevolg is van specialiseren op te heffen, zonder de verworven kennis kwijt te raken. Dat kan door de jeugdhulp te organiseren in netwerken.

Netwerken zijn de volgende stap in onze ontwikkeling. Een netwerkaanpak gaat uit van een oplossing voor de langere termijn, die van alle betrokkenen inspanning en verantwoordelijkheid vraagt. Er zijn al veel goede lokale voorbeelden waar binnen de jeugdhulp op kleine schaal voor een soort netwerkaanpak is gekozen, daar kan op worden voortgebouwd.

Perspectieven

Netwerkjeugdhulp vraagt om een ándere, aanvullende manier van onderzoeken en evidentie ontwikkelen vanuit meerdere perspectieven. Naast het onderzoeken van losse protocollen en behandelingen (die onderdeel kunnen zijn van een gecombineerde aanpak binnen een netwerk), kan de effectiviteit van het netwerk als geheel worden geëvalueerd en doorontwikkeld.

Bij zich succesvol ontwikkelende netwerkzorg is er sprake van kenmerken: het netwerk richt zich op een brede en heterogene doelgroep, moeilijk af te bakenen problematiek, problematiek die vaak meervoudig is en meerdere oorzaken heeft en om een steeds weer verschillende op maat gemaakte combinaties van inzet van expertises vraagt, die ook nog eens door de tijd moet kunnen wisselen.

Slim en snel schakelen

Wat we met een ‘aanpak van complexe problematiek’ zo ontzettend graag willen oplossen, vraagt goed nadenken, zorgvuldig handelen en de wil en discipline om te leren. Het vraagt een goed werkend netwerk van experts, professionals en ervaringsdeskundigen die op verschillende momenten in verschillende samenstelling flexibel kunnen worden gecombineerd en adaptief samenwerken om te komen tot de best passende zorg voor die kinderen en hun ouders die dat zo hard nodig hebben (i.e. netcentrisch werken). Slim en snel schakelen tussen verschillende professionals met verschillende expertise. Aansluitend op het perspectief van gezinnen.

Perspectieven verbinden

Netwerkjeugdhulp verbindt perspectieven uit het gewone leven, school, het veld van preventie, basishulp en specialistische hulp via een verscheidenheid aan routes. Belangrijk is dat deze verbindingen en routes gefaciliteerd en georganiseerd worden en dat er afspraken zijn rondom informatiedeling en samenwerking. Netwerkjeugdhulp stelt het leren en verbeteren van zorg centraal, niet de enkele organisatie, de enkele methodiek, die complexe problematiek veelal niet alleen kan oplossen zonder deze te versimpelen of steeds weer door te schuiven. Netwerkjeugdhulp voorkomt dat we oplossingen zoeken in ‘meer’ van hetzelfde en streeft ernaar trajecten voor kinderen en ouders niet langer dan nodig te laten zijn, omdat ze ook schadelijke effecten kunnen hebben.

Streven

Het vergezicht en de gezamenlijk gedragen ambitie zijn belangrijke drijvers in de verandering. Dat komt tot uitdrukking in het met elkaar streven naar:

• Géén kinderen die overlijden aan de gevolgen van een eetstoornis, die worden opgesloten of uit huis worden gehaald zonder dat ouders en kinderen zich in die keuze kunnen vinden.
• Zoveel mogelijk mede-eigenaren (het hele systeem doet mee).
• Leren van succes-ervaringen en die kritisch bekijken op werkzame elementen.
• Een perspectief op leren dat probleemgedreven, reflexief en deliberatief, samen besprekend is, waardoor betrokkenen worden uitgedaagd tot nieuwe zoektochten, eigen handelen, gewoonten, routines, gedragingen en normen bevragen, en voortdurend bereid zijn kennis, ervaring en informatie te delen om gezamenlijk oplossingen te zoeken.
• Verbindend leiderschap en verbindend gedrag.
• Urgentie lost niets op, maar iedereen is wel meer bereid om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken (zie de vlucht die de online hulp de afgelopen weken heeft genomen).
• Een bekostigingssysteem met slimme financiële incentives die stimuleren en faciliteren dat professionals in netwerken werken.
• Het gaat om groot durven denken en dromen, maar ook om het durven uithouden en volhouden.

Peter Dijkshoorn is bestuurder van Accare, bestuurslid van GGZ Nederland en landelijk ambassadeur bij het Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd.
Arne Popma is hoogleraar Kinder- en Jeugdpsychiatrie, hoofd Kinder- en Jeugdpsychiatrie bij het Amsterdam UMC, locatie VUmc/De Bascule en voorzitter van de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van de NVvP.
Monika Scholten werkt als zelfstandig programmaleider, onder andere voor StroomOP.