Minister De Jonge van VWS acht versterking van het concentratietoezicht in de zorg wenselijk. Op 18 februari 2020 informeerde hij de Tweede Kamer over extra maatregelen. De minister wil onder andere fusies waarbij één van de zorgaanbieders over aanmerkelijke marktmacht beschikt “in nader te bepalen deelsectoren” verbieden tenzij daar substantiële voordelen tegenover staan. Voor welke deelsectoren deze aanscherping gaat gelden is onduidelijk.

Dit laatste klonk mij bekend in de oren. Zo kondigde de minister ook maatregelen aan in het kader van winstuitkering in de zorg. Minister De Jonge wil nu met het wetsvoorstel Integere bedrijfsvoering zorgaanbieders (Wibz) onder andere aanvullende voorwaarden stellen aan dividenduitkering, zowel in de extramurale zorg als in de intramurale zorg waar onderaannemers winst kunnen uitkeren. Welke voorwaarden het betreft en of die voorwaarden er daadwerkelijk komen ‘zal per deelsector worden bezien’.

Slag om de arm

Met dit mantra houdt de minister een slag om de arm. Wat er precies voor wie gaat veranderen is gissen. Maar we kunnen gewijzigde en nieuwe wetsvoorstellen (wetsvoorstel 34 445 en de Wibz) verwachten, want deze maatregelen vereisen een wettelijke grondslag. De ervaring leert helaas dat wetgevingstrajecten in Nederland lang kunnen duren. Een eerste voorstel van wet voor de Wibz mogen we begin 2021 verwachten, aldus De Jonge. Overigens neemt de minister de fusietoezichtmaatregelen mee in een bestaand wetsvoorstel wat de timing kan bespoedigen.

Consequenties

Los van de juridische vraag of een beperking van de winstuitkeringsmogelijkheden of een ‘nee-tenzij’ regime vanuit Europeesrechtelijk perspectief zijn toegestaan, vraag ik me af of de minister rekening heeft gehouden met de directe consequenties van dergelijke uitlatingen voor de investeringsbereidheid in de sector.

De aankondigingen dat de wet fusies van spelers met aanmerkelijke marktmacht in principe gaat verbieden en dat de wetgever gaat ingrijpen in de winstuitkeringsmogelijkheden van zorgaanbieders, zijn niet alleen praktisch ingrijpend en inhoudelijk discutabel, maar ook vaag, gelet op de onduidelijkheid over de relevante deelsectoren die het betreft. Combineer dit gebrek aan duidelijkheid en details met de niet in te schatten doorlooptijd van een wetgevingstraject in Nederland et voilà: de minister creëert onnodig maar per direct een onappetijtelijk investeringsklimaat.

Wenselijke fusies

En dat terwijl zorgfusies veelal leiden tot betere zorg: ‘met name omdat door concentratie van (hoog)complexe zorg of door schaalvoordelen de kwaliteit en/of doelmatigheid van zorg wordt vergroot’, aldus de minister. Dit kan ik alleen maar beamen. De minister wenst dan ook ruimte te laten voor “wenselijke fusies”.

Welke fusies uit het verleden overigens ‘onwenselijk’ en daarmee aanleiding voor de maatregelen zijn geweest is onduidelijk. Maar de angst voor onwenselijke fusies en winstuitkeringsexcessen lijken het beleid van VWS te regeren. Daardoor verkeren ook de “wenselijke fusies” nu in onzekerheid.

Stemmingmakerij

De vele proefballonnetjes die de minister oplaat in recente kamerbrieven waaronder de recente zorgfusietoezichtbrief werken verlammend voor de sector. Deze stemmingmakerij heeft een averechts effect. Snel duidelijkheid door middel van nuancering en concrete wetsvoorstellen (waarbij slechts wordt ingegrepen als het écht nodig blijkt), is daarom snel geboden om een onnodig negatieve impact op de investeringsbereidheid in de zorgsector te voorkomen.

Dieuwke Hooft Graafland (advocaat werkzaam in het zorgteam van Loyens & Loeff N.V.)