In mijn jeugdjaren deden we het zwartepietenspel. Een kaartspel met ruilen en neerleggen waarbij diegene die aan het eind de zwartepiet nog in handen had de klos was. In die tijd was Zwarte Piet als rechterhand van Sint ook een soort boeman. in de zak zaten weliswaar cadeautjes en snoepgoed, maar als je niet deugde volgens het boek van de goedheiligman werd je zomaar in diezelfde zak mee terug naar Spanje genomen (nog een associatie die vandaag de dag niet meer politiek correct is bedenk ik me).
Ik moest onwillekeurig aan dit kaartspel denken toen ik deze week naar het Kamerdebat over de verpleeghuiszorg zat te kijken. Op zoek naar de zwarte piet in het verpleeghuis. Geld zou niet het probleem mogen zijn en de medewerkers werken zich het vuur uit de sloffen. De financiers bleven ook buiten schot, zij het dat ze om wel heel erg veel informatie vragen (de paarse krokodil), hetgeen vooral de medewerkers van hun werk houdt. De onvermijdelijke eindconclusie van het debat was dat de zwarte piet bij het management en vooral bij de bestuurder terecht komt. In plaats van op de werkvloer te zijn rijdt hij de hele dag rond in zijn veel te grote leaseauto.
Waardevolle zorg
Nuance was niet het hoofdkenmerk van het Kamerdebat en het vraagstuk van de kwaliteit van de verpleeghuiszorg is te belangrijk om weg te laten dunkt me. In de eerste plaats is er natuurlijk de vraag wat kwaliteit van zorg is. De onlangs veel te vroeg overleden Yvonne van Gilse heeft zich jaren lang hard gemaakt voor het begrip waardevolle zorg. Zorg die betekenis heeft voor het leven en welzijn van senioren. Dat is een totaal andere benadering dan de paarse krokodil die we ervan gemaakt hebben met zijn afvinklijstjes. Helaas blijft die alleen maar groeien.
Het pleit moet eens en voor altijd beslecht worden in het voordeel van waardevolle zorg. Een heel ander geluid dan ik overigens van de landelijke patiëntenorganisaties hoor op dit moment. Er is nog een andere reden om kwaliteit anders te gaan definiëren: dezelfde Kamer die beslist over de paarse krokodil biedt terecht steeds meer ruimte voor persoonsgebonden en persoonsvolgende budgetten. Populair juist vanwege die andere kwaliteitsbeleving. Alleen al vanuit de level playing field gedachte zouden we de paarse krokodil daarom moeten afschaffen.
Communicatie
Een tweede essentieel vraagstuk is de communicatie. Verpleeghuiszorg gaat over warme zorg voor je bloedeigen moeder, vader of echtgenoot, waarvoor terecht bijna niets goed genoeg is. De communicatie tussen bewoner, familie en zorg moet warm en betrokken zijn met duidelijkheid over wederzijdse verwachtingen. Maar communicatie moet van twee kanten komen. Ook van de zeer betrokken familie mag verwacht worden dat ze mee kunnen denken met de omstandigheden en prioriteiten. Kleinschalige zorg vinden we allemaal erg belangrijk en een verbetering ten opzichte van grootschalige zorg. Maar daar hoort ook begrip bij dat een medewerker niet op elk moment overal bij kan zijn. Dat zal bij een persoonsgebonden budget overigens helemaal niet anders zijn.
Bestuur
Terug naar die bestuurder. Die is natuurlijk verantwoordelijk voor de kwaliteit van zorg en de communicatie daarover. Op bijeenkomsten van bijvoorbeeld In voor zorg en Actiz tref ik vrijwel uitsluitend zeer betrokken en gemotiveerde mensen die zich net als medewerkers met hart en ziel inzetten voor de zorg. Maar die ook een buitengewoon complexe opdracht hebben om ondanks forse bezuinigingen hun medewerkers te blijven motiveren en daarnaast onder moeilijke marktomstandigheden naar wegen te zoeken om sterk verouderde gebouwen te vernieuwen. En komt-ie dan ook nog op de werkvloer? Ik ben jarenlang met veel plezier sinterklaas geweest in het verpleeghuis. Overigens met veelkleurige (en voornamelijk ook vrouwelijke) pieten.
Guus Bannenberg, bestuurder van Neynsel en voorzitter Corona Wonen
Goed stuk Guus! Inhoudelijk to the point. Ik onderschrijf je lijn. Mooie mix van betrokkenheid en distantie. En gelukkig met de nodige humor.
Het optreden van de regering dient de toets der kritiek duurzaam te kunnen doorstaan, dus zelfs als dhr. Bannenberg niet (helemaal) gelijk zou hebben is het toch goed dat hij dit blog schrijft.
Hij vraagt aandacht voor twee zaken: minder structuur- en procesregels (SEP~), en meer begrip voor de omstandigheden in verpleeghuizen. Over het laatste kan ik niet oordelen, want ik heb onvoldoende inzicht in de uitgaven van verpleeghuizen.
Over het eerste: ik ken de definitie van Waardevolle Zorg niet, maar resultaatgestuurd kwaliteitsmanagement lijkt me daarmee qua principiële basis overeen te komen. Zie https://gezondezorg.org/kem#principes. Dat management is door de regering al erkend als dé principiële voorkeursvorm, in de vorm van uitkomstfinanciering, ten nadele van SEP-verplichtingen.
De verpleeghuissector zou zich echter wellicht actief in de uitvoeringsvorm daarvan willen mengen. Ik pleit er zelf voor om in die zorg de uitkomsten te beperken tot patiënttevredenheid en het voorkomen van vermijdbare comorbiditeit; zie https://gezondezorg.org/uitkomstassessment.php#totaal.
Tot slot zou ik dhr. Bannenberg adviseren te kijken naar het kwaliteitsassessment waarop de stelling is gebaseerd dat bepaalde verpleeghuizen goede en andere slechte zorg leveren. De houdbaarheid van die stelling is mede afhankelijk van de mate waarin dat assessment voldoet aan de klinimetrische criteria. Daar heb ik twijfels over, in relatie tot de hardheid van de geuite stelling.
Maar uiteraard is het natuurlijk zo dat een bestuurder gewoon verantwoordelijk is en dus ook dat dit soort debatten gevoerd moeten worden. Ik vind deze reactie wel erg makkelijk.Cienten klagen, zorgverleners klagen, familieleden klagen. Juist omdat die waarde-volle zorg waar inderdaad LOC zich zo voor heeft ingezet in gevaar is en niet geleverd wordt. Zorgverleners kunnen niet overal bij zijn, das geen probleem maar ze kunnen nu bijna nergens meer bij zijn. Het zou bestuurders sieren dat ze hun verantwoording namen en ipv klagen en wijzen over toon en andere stakeholders of politiek. Bestuurlijke introspectie, wijsheid en leiderschap is nu nodig. En niet enkel in 4% van de verpleeghuizen. Bestuurlijke betrokkenheid is niet genoeg. Deskundigheid is harder nodig.
Helaas is zelfs in de Tweede Kamer het vermogen tot genuanceerd oordelen ernstig aan erosie onderhevig. Dat is helaas niet uniek voor dit debat. Het gaat mij te ver om zo’n debat dan af te doen als ‘walgelijk’ omdat daarmee de communicatie tot stilstand zou kunnen komen. De sector doet er beter aan de knelpunten in kaart te brengen (is waarschijnlijk al gebeurd) en die bij herhaling te presenteren en daarbij actief de discussie aangaan. Alleen maar klagen over verminderende budgetten is daarbij contra-productief want welke instelling wordt niet geconfronteerd met dakende budgetten? Ook mag de discussie over incompetente bestuurders in deze sector en over mogelijk te hoge salariëring van deze bestuurders niet uit de weg worden gegaan.
Goede weergave van de juiste werkelijkheid!
Ja, walgelijk debat. De budgetten zijn nooit voldoende meegegroeid met de zorgzwaarte en dat is een politieke verantwoordelijkheid. Bij de huidige budgetten is zo ongeveer een olympische prestatie nodig om goede zorg te leveren en zoals we weten zijn olympiërs schaars, ook onder bestuurders en verzorgenden. Je werk goed doen zou voldoende moeten zijn om goede zorg te kunnen leveren. Dan weet je ook echt welke bestuurders de rotte appels zijn en kunnen die met overtuiging buiten worden gesmeten.