‘Samenredzaam’ lijkt nu formeel zijn intrede in de politieke arena te gaan doen. Een term die ik al ken vanaf z’n geboorte binnen het werk van de Eigen Kracht Centrale. Ik meen ergens rond 2010. ‘Samenredzaam’ past bij termen als: eigen regie, eigen kracht en zelfredzaam. Al deze termen zijn op enig moment gekozen om de richting van het beleid te helpen bepalen. En nu is samenredzaam aan de beurt.
De opdracht lijkt te zijn: we MOETEN samenredzamer worden. Zoals we eerder zelfredzamer moesten worden en meer eigen regie moesten nemen. Want, zo betoogde men destijds, cliënten zitten (aldus ‘Zorg voor beter’) beter in hun vel als ze meer zelfredzaam worden en meer regie krijgen. Ik zie de eerste artikelen al verschijnen waarin wordt bepleit dat burgers gelukkiger zijn als ze meer samenredzaam worden. Want daarmee wordt het MOETEN afgezwakt tot een nastrevenswaardig fenomeen.
Moeten of mogen?
Kijk ik echter naar de bron van deze termen, dan gaat het helemaal niet om een MOETEN, maar om een MOGEN. De Eigen Kracht Centrale omschrijft het als volgt: “Het gaat over het omdraaien van besluitvorming in zorg of bij hulp. Over het recht om eerst samen met ‘eigen’ mensen eigen oplossingen te bedenken.”
Bij het MOETEN ligt er een opdracht bij de burger, cliënt of patiënt. Bij het MOGEN ligt er een opdracht bij de overheid. De opdracht om via wet- en regelgeving het mogelijk te maken om als burger zelf of samen beslissingen te nemen, zelf of samen actie te ondernemen, zelf of samen erger te voorkomen. Vermindering van kosten kan een neveneffect zijn, maar dit is niet de reden. Het MOETEN gaat uit van de overtuiging dat mensen de dingen van het dagelijks leven graag over laten aan professionals. Het MOGEN gaat uit van de overtuiging dat mensen in principe de dingen die ze zelf of samen kunnen doen, ook het liefst zo lang mogelijk zelf of samen doen. Want bemoeienis van buitenaf is vaak helemaal niet prettig. Wat dus vooral beoogd wordt is minder onnodige bemoeienis. En onnodige bemoeienis van buitenaf kost toevallig ook minder.
Voor het MOGEN is echter een fundamenteel andere politieke invalshoek van belang dan die we de laatste decennia gewend zijn. Deze andere invalshoek is samen te vatten in de kernvraag: leidt deze wet- of regelgeving niet onbedoeld tot een negatief effect op de eigen regie, eigen kracht, zelfredzaamheid en/of samenredzaamheid van burgers? En net deze invalshoek herken ik in het advies van het Zorginstituut Nederland met als bijpassende opdracht: pas de wet- en regelgeving zo aan dat deze niet onnodig belemmerend is voor samenredzaamheid. Of is dat mijn tunnelvisie?
Door: Lineke Verkooijen, werkzaam geweest als verpleegkundige, docent en lector. Ze is gepromoveerd op Ondersteuning Eigen Regievoering (OERmodel) en gespecialiseerd in het ‘anders organiseren’ van de langdurige zorg.
