In veel zorginstellingen is het lastig om de beloofde voordelen van digitalisering daadwerkelijk te realiseren. De marges zijn krap en een mislukte digitaliseringsslag kan grote gevolgen hebben voor de continuïteit van de zorg. De afhankelijkheid van digitale systemen is groot en verstoringen hebben vaak directe impact op de dienstverlening. Daar komt nog bij dat cyberdreigingen toenemen. Zorgdata zijn waardevol en vormen een aantrekkelijk doelwit voor criminelen.

De toezichthouder als digitale waakhond

In dit speelveld heeft de toezichthouder een steeds belangrijkere rol. De verantwoordelijkheid reikt verder dan alleen financiële gezondheid of kwaliteit van zorg; ook het toezicht op digitalisering is essentieel. Want hoe zorg je ervoor dat digitalisering daadwerkelijk bijdraagt aan betere zorg, zonder dat het nieuwe risico’s introduceert?

Om goed toezicht te houden, is het van belang dat je als toezichthouder beschikt over de juiste informatie. Een cockpit die inzicht geeft in digitaliseringsinitiatieven, risico’s, investeringen en knelpunten is daarbij een waardevol instrument. Maar deze informatie alleen is niet genoeg. Het gaat ook om het signaleren van risico’s die misschien niet direct zichtbaar zijn.

Wanneer stabiele kosten juist een alarmsignaal zijn

Een voorbeeld van zo’n signaal is een ict-budget dat jaar na jaar gelijk blijft. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien positief, maar kan ook betekenen dat noodzakelijke vervangingen uitgesteld worden of dat er bezuinigd wordt op innovatie. Apparatuur die langer meegaat dan verantwoord, software die niet tijdig wordt geüpdatet of IT-afdelingen die met te weinig capaciteit te veel moeten doen – het zijn allemaal risico’s die de organisatie kwetsbaar maken. Ook de opbouw van een zogenaamde ‘technische schuld’ kan sluipenderwijs ontstaan, met als gevolg dat systemen minder flexibel worden en gevoeliger voor storingen of beveiligingsproblemen.

Daarnaast kan een gelijkblijvende begroting ook een signaal zijn van een cultuur waarin ict enkel als kostenpost wordt gezien, in plaats van als strategisch middel voor betere zorg. Als toezichthouder is het belangrijk om hierover het goede gesprek te voeren. Niet alleen over wat digitalisering kost, maar vooral over wat het oplevert en wat er nodig is om de zorg ook digitaal toekomstbestendig te maken.

Digitale transformatie vraagt om scherpe vragen

Digitale transformatie vraagt dus om scherp toezicht. Met oog voor kansen, maar zeker ook voor de risico’s. En met het besef dat goede digitale zorg begint bij goede vragen – ook vanuit de raad van toezicht.

Door Rob Poels, bestuursadviseur en auteur van het boek Digitale transformatie bij een zorginstelling