Uit een IG&H-onderzoek van 37 regioplannen blijkt dat alle plannen bijdragen aan het Green Deal-doel om preventie en fysieke en mentale gezondheid te bevorderen. Maar, de aandacht voor klimaat- en milieubelasting is zeer beperkt. Recycling komt bijvoorbeeld in slechts zeven plannen voor; geneesmiddelenverspilling zelfs maar in één plan. Alleen de inzet van e-health, dat in vrijwel alle plannen wordt genoemd, heeft als neveneffect dat er minder reisbewegingen van patiënten zijn.

Uit het onderzoek blijkt verder dat zorgaanbieders duurzaamheid wel degelijk belangrijk vinden, toch komt dit maar beperkt terug in de transformatieplannen. Een van de redenen hiervoor is dat toetsing hierop (te) vrijblijvend is. Duurzaamheid is vaak een bijkomend aspect van initiatieven die primair gericht zijn op preventie, passende zorg en digitalisering. Het voorkomen van zorg en vermindering van het aantal reisbewegingen verlaagt namelijk ook de CO2-uitstoot. Zo dragen veel transformatieplannen indirect bij aan het verduurzamen van de zorg.

Urgentie van andere uitdagingen

Zorgaanbieders geven aan hun handen vol te hebben om de oplopende personeelstekorten en de groeiende zorgvraag het hoofd te bieden. Dit maakt dat duurzaamheid, misschien wel logisch, geen prioriteit krijgt in de transformatieplannen. Ook lijkt het op gespannen voet te staan met de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van zorg. Duurzame zorg is in het begin vaak duurder omdat er forse initiële investeringen gedaan moeten worden. Op de lange termijn kunnen duurzame maatregelen juist leiden tot flinke kostenbesparingen.

Het feit dat duurzaamheid pas op het laatste moment is meegenomen in het IZA is tekenend voor de prioriteit die het heeft gekregen: bijdragen aan duurzaamheid lijkt een vinkje dat moet worden gezet. Een gemiste kans als je bedenkt dat klimaatverandering de grootste bedreiging vormt voor onze gezondheid. Dezelfde prioriteit geven aan duurzaamheid draagt dus niet alleen bij aan het verduurzamen van de zorgsector, maar helpt ook om de toekomstige ziektelast te verlagen. Reden genoeg om meer aandacht te geven aan duurzame plannen binnen het Integraal Zorgakkoord.

Meer aandacht voor duurzaamheid

Om de zorg echt te verduurzamen zijn veel meer investeringen nodig. Tot en met 2026 is hier nu slechts 42 miljoen euro voor vrijgemaakt binnen de Green Deal 3.0. Dit staat in schril contrast met de 1.6 tot 3.4 miljard euro die naar verwachting nodig zijn om de doelen van de Green Deal te behalen.

Als we de klimaatdoelen willen halen, kan het niet anders dan dat we een deel van de transformatiemiddelen ook puur voor verduurzaming gaan inzetten. Met bijvoorbeeld 7 procent van de beschikbare 2,8 miljard van de IZA zijn we er nog niet, maar het is in ieder geval een stap in de goede richting.
Om meer aandacht te geven aan verduurzaming is ook een prominentere plek in de opvolger van het IZA, het Integraal Zorg en Welzijnsakkoord (IZWA), een goed idee. Dit kan bijvoorbeeld door een aparte thematafel duurzaamheid in te richten. Dit lijkt nu wel tegen de politieke stroming in, maar zorgaanbieders zouden dit gezamenlijk af kunnen dwingen.

Door: Walter Kien, director, en Iris Driessen, manager bij IG&H