“Er gaat hier waarschijnlijk niet veel gebeuren”, zei mijn student Deborah. Zij is een derdejaars verpleegkundestudent die stageloopt in een ziekenhuis en werd uitgedaagd voor haar hbo- verpleegkunde-opleiding om een complex probleem op de werkvloer te zoeken waarvan de oorzaak en oplossing deels onbekend zijn.

Tijdens een van haar diensten liep ik met haar mee. Bij binnenkomst in de teamkamer kwamen opeens twee brandweermannen langs om een magnetronbrand te blussen. Deborah en haar team evacueerden snel twaalf patiënten vanwege rookontwikkeling. Deze onverwachte situatie illustreerde het dynamische karakter van de zorg.

Als ontwerper en onderzoeker in de zorgwereld heb ik de afgelopen maanden vaker meegelopen met verpleegkundigen in verschillende zorginstellingen. Verpleegkundigen werken volgens richtlijnen en protocollen om de kwaliteit van zorg te waarborgen. Ze zijn creatief en betrokken bij hun werk. Een infuuszakje ophangen met een kleerhanger of een prothese fixen met Duct Tape zijn zomaar enkele voorbeelden van hun vindingrijkheid.

Op zoek naar een probleem

Deborah richtte zich op het taboe rondom intimiteit, terwijl haar collega-stagiair Alice zich bezighield met voedselverspilling. Alice ontdekte dat de oorzaak van voedselverspilling bekend was: er werd een trolley met diverse toetjes rondgereden om patiënten te verleiden te eten. Hoewel dit beleid resulteerde in voedseloverschotten, leidde het ook tot beter herstel van patiënten.

Tijdens mijn observaties zag ik echter dat deze trolley vaak in de gang bleef en niet bij de patiënten werd gebracht. Hierdoor zagen patiënten het eten niet, wat hun eetlust niet bevorderde. Dit leidde tot een nieuw vraagstuk: hoe kunnen we ervoor zorgen dat patiënten wel zien wat er te eten is om hun eetlust te stimuleren?

De realiteit van de zorg

Maar er dienden zich ook andere problemen aan tijdens mijn observatiedagen: verveling bij patiënten, emotioneel zware gebeurtenissen, miscommunicaties tussen artsen en verpleging, en druk van familieleden. Het vaak gehoorde ‘we doen het altijd zo’, of ‘dit is al eens geprobeerd’, staat innovatie in de weg. De zorgsector kampt met grote uitdagingen zoals personeelstekorten en vergrijzing, waardoor een zorgtransitie noodzakelijk is.

Innovaties in de zorg

De formerende partijen hebben een akkoord bereikt over de zorg, waarin aandacht wordt besteed aan het aanpakken van personeelstekorten, investeren in ouderenzorg, en het aantrekkelijker maken van werken in de zorg. De beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) benadrukt dat er naast hoofdlijnen vooral concrete acties nodig zijn om deze plannen te realiseren.

Op de grote systeemveranderingen vanuit den Haag na, zijn er ook oplossingen nodig op en vanaf de werkvloer. Verpleegkundigen, de ‘oren en ogen’ van de zorg, spelen hierin een cruciale rol. Het is nodig om te onderzoeken hoe verpleegkundigen meer open kunnen staan voor innovatie en wat wel en niet werkt.

Op zoek naar het onbekende

Ja, verpleegkundigen worden getraind om hun werk goed uit te voeren volgens richtlijnen en protocollen. Soms is het nodig hier van af te wijken. Het herkennen van vreemde situaties en het verzamelen van inzichten vraagt even afstand te nemen van het werk. Zoomen uit op problemen en in op delen waar invloed op kan worden uitgeoefend; zo ontstaan er waardevolle ideeën.

Als docent innovatie aan de Christelijke Hogeschool Ede geef ik les in design thinking aan studenten in verschillende disciplines zoals hbo-ict, maar ook Verpleegkunde en Communicatie. Het werken met verpleegkundigen is nieuw voor mij en biedt ook kansen. Door het onbekende te omarmen en studenten aan te moedigen hetzelfde te doen, kunnen we samenwerken aan innovatieve oplossingen in de zorg.

De zorgsector staat voor grote uitdagingen, maar ook voor kansen om te innoveren. Kleine inzichten en aanpassingen kunnen grote verschillen maken in de dagelijkse praktijk. Verpleegkundigen hebben de creativiteit en betrokkenheid om deze veranderingen te realiseren. Door open te staan voor het onbekende, kunnen we de zorg blijven verbeteren en nieuwe oplossingen verkennen.

Door Marnix Bras, docent Innovatie en Design aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en Onderzoeker / Student Master Crossover Creativity (MCC) aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU)