Ten eerste zijn er om AI succesvol te ontwikkelen en implementeren substantiële investeringen nodig in innovatie en wetenschap. Het vergt veel onderzoek om AI op een betrouwbare wijze in de zorg in te zetten én om zorgprofessionals ermee te leren werken. En daar zit de pijn. Het regeerprogramma schetst een ambitieuze toekomst voor de zorg, met AI als centraal hulpmiddel om efficiëntie te verbeteren. Tegelijkertijd bezuinigt het kabinet een miljard (!) op de wetenschappelijke sector, die juist de basis vormt voor dergelijke innovaties. Als het kabinet wérkelijk werk wil maken van het halveren van de administratietijd in de zorg, zou het moeten investeren in innovatie in plaats van bezuinigen.

Toegang tot gezondheidsdata

Ten tweede is aanpassing van bestaande kaders, wetten en regels noodzakelijk om de toepassing van AI veilig en efficiënt te ondersteunen. Voor de ontwikkeling van AI-systemen is toegang tot grote hoeveelheden gezondheidsdata essentieel om algoritmes te kunnen trainen. Momenteel hebben onderzoekers echter beperkte toegang tot dergelijke data, wat de ontwikkeling van AI-modellen vertraagt of zelfs verhindert.

Daarnaast moeten ook voor het gebruik van AI in de praktijk wetten en regels worden aangepast. De zorgadministratie bestaat immers om aan strikte regelgeving te voldoen die is ingesteld om de veiligheid en kwaliteit van zorg te waarborgen. Denk aan protocollen voor patiëntveiligheid, gegevensbescherming en kwaliteitscontroles.

Een belangrijk vraagstuk is daarnaast de verantwoordelijkheid bij AI-gebruik: ligt die bij de zorgprofessional met medische expertise of de data scientist die het model bouwt? De Europese MDR en AI Act bieden kaders, maar duidelijke afspraken zijn nodig zodat zowel ontwikkelaars als zorgprofessionals weten waar ze aan toe zijn. Bovendien zijn de certificeringsprocedures tijdrovend en duur, wat innovatie belemmert, vooral voor onderzoekers en kleinere bedrijven. Het is positief dat het kabinet wetgeving rond AI in de zorg prioriteert, maar het is onrealistisch te verwachten dat tegen 2030 alles is aangepast en geïmplementeerd.

Implementatie

Dat brengt ons op het derde en laatste punt: de implementatie. Het kabinet gaat eraan voorbij dat dit niet alleen om technologie gaat, maar ook over mensen. Het is niet een kwestie van simpelweg een algoritme loslaten op data. Het vraagt om zorgvuldigheid en het combineren van verschillende soorten kennis. Kennis over AI, medische kennis en juridische kennis, maar ook ervaringen van zorgprofessionals. Zij gaan er uiteindelijk mee werken en zijn daarmee een onmisbare schakel in het ontwikkelen van innovaties.

Verpleegkundigen, de grootste beroepsgroep in de gezondheidszorg, besteden nu tot 40 procent van hun tijd aan administratie. Denk aan het bijwerken van medische en verpleegkundige gegevens en voortgangsrapportages, overdrachten aan collega’s of andere afdelingen, registratie van medicatietoediening én het bijhouden van gegevens voor kwaliteitscontroles en –rapportages. Voordat zorgprofessionals tijd kunnen besparen met behulp van AI, zullen ze er eerst tijd in moeten investeren.

Om te bepalen waar de toepassing zinvol en mogelijk is, voor de aanpassingen van werkprocessen, voor trainingen en om samen met AI-ontwikkelaars het model in de praktijk te evalueren, te actualiseren en door te ontwikkelen. Je vermindert de administratieve werklast voor zorgprofessionals, maar er komen ook nieuwe taken bij. Hoeveel tijd dat precies kost, is nog onbekend.

Realiteit onder ogen zien

Het toepassen van generatieve AI om de administratietijd in de zorg te reduceren is een ambitieuze stap. Wij staan klaar om hier samen met onderzoekers, studenten, zorgprofessionals en patiënten aan te werken, maar het is belangrijk om daarbij de realiteit onder ogen te zien. Dit betekent dat we helder moeten zijn over de benodigde investeringen en de tijd die nodig is voor de ontwikkeling en implementatie van AI in bestaande werkprocessen.

Gezien de oplopende druk op de zorg door vergrijzing en personeelstekorten moet het kabinet voldoende budget vrijmaken en de juiste randvoorwaarden scheppen om deze transformatie mogelijk te maken. Alleen met een gezamenlijke inspanning, investeringen en een goed onderbouwd plan kunnen we ervoor zorgen dat de zorgprofessionals de noodzakelijke ondersteuning krijgen om de kwaliteit van zorg te blijven waarborgen.

Door:
Ander de Keijzer en Margriet van Gestel; lector en associate lector Applied Responsible Artificial Intelligence bij Centre of Expertise Perspectief in Gezondheid van Avans Hogeschool.
Annemarie de Vos en Rianne de Wit; lector en senior onderzoeker Continue Professionele Ontwikkeling van Verpleegkundigen bij Centre of Expertise Perspectief in Gezondheid van Avans Hogeschool, Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis en Fontys.