De Nederlandse samenleving wordt steeds diverser. Volgens cijfers van het CBS heeft op dit moment ruim 15 procent van de Nederlanders een buitenlandse afkomst. Een mooie mengelmoes van verschillende culturen dus, en daarom is het van belang dat we kritisch kijken naar hoe onze zorg aansluit op verschillende culturele waarden en tradities. De huidige zorg, met een sterke nadruk op professionele instellingen, kan op termijn onhoudbaar blijken. In de steeds diversere samenleving is er behoefte aan cultuursensitieve, inclusieve zorg.

De kracht van zorg binnen de gemeenschap

Het Indonesische voorbeeld

Als we over inclusieve zorg praten, hebben we het niet alleen over het respecteren van culturele verschillen, maar ook over het leren over andere culturele tradities in de zorg. Een mooi voorbeeld is de ouderenzorg in mijn geboorteland Indonesië, waar familie en gemeenschap een centrale rol spelen. In Indonesië is het ongebruikelijk dat ouderen in zorginstellingen wonen. Het is de norm dat kinderen voor hun ouders zorgen, als onderdeel van een diepgeworteld respect voor ouderen en een sterk gevoel van collectieve verantwoordelijkheid. Dit systeem, geworteld in een cultuur van samenleven en zorg voor elkaar, leidt niet alleen tot minder beroep op professionele zorg, maar versterkt ook de verbindingen binnen families en gemeenschappen.

Kijk naar elkaar om

De Indonesische normen en waarden laten zien hoe zorg ingebed kan worden in het dagelijkse leven van mensen. Ouderen blijven deel uitmaken van de familie en een gemeenschap, wat hun welzijn bevordert. Dit is niet alleen goed voor ouderen, maar ook voor jongere generaties. Zij leren op die manier hun verantwoordelijkheid te nemen, ontwikkelen empathie en ervaren tevens zingeving bij het ondersteunen van hun oudere generaties. We kunnen leren van deze benadering door meer nadruk te leggen op het activeren van de gemeenschap en het ondersteunen van mantelzorgers.

Het samenleven van gemeenschappen gebeurt natuurlijk ook al in Nederland, maar verdient een prominentere plek dan dat het nu krijgt. Een mooi voorbeeld hoe het kan is het principe van de Voorzorgcirkels, dat we ook binnen Coöperatie VGZ omarmen. De Voorzorgcirkels, een initiatief wat momenteel wordt uitgerold door Nederland Zorgt Voor Elkaar (NLVZE) is gericht op wat we vroeger nabuurschap noemden en lijkt op de Indonesische gedachte over zorg. Het principe van de Voorzorgcirkels richt zich op inwoners in de buurt die naar elkaar omkijken en elkaar helpen met zorg en ondersteuningsvragen. Hiermee slaan de Voorzorgcirkels twee vliegen in één klap: mensen leren elkaar in de buurt beter kennen en komen minder snel in de zorg terecht.

Oog voor de culturele context

Voor mij begint inclusieve zorg met het erkennen van verschillen in hoe mensen zorg ervaren en geven. Wanneer zorgorganisaties zich bewust zijn van deze gevoeligheden en inspelen op culturele behoeften, verlaagt dit de drempel voor toegang tot zorg. Dit vraagt om zorgprofessionals die niet alleen medische kennis hebben, maar ook oog hebben voor culturele context. Een mooi voorbeeld hiervan is de invulling van interculturele zorg bij het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis, waar geestelijk verzorgers scholing geven aan collega-zorgprofessionals met een niet-Nederlandse achtergrond om aansluiting te vinden bij de behoefte van de patiënt en familie.

Als we erin slagen om inclusieve zorg te omarmen, creëren we niet alleen een toegankelijkere zorg, maar ook een hechtere en veerkrachtigere samenleving. Een samenleving waarin jong en oud, nieuwkomer en gevestigde inwoner, elkaar ondersteunen en versterken. Laten we die stap samen zetten, met respect voor elkaars cultuur en tradities, en bouwen aan een toekomst waarin zorg echt iets van ons allemaal is.

Door Jane Ayu Nurlyta, programmamanager bij Coöperatie VGZ, lid van het jonge talentennetwerk (VeRS) van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en toezichthouder bij de Emiliusschool

Dit opiniestuk is geschreven in samenwerking met Fonda Sahla, voormalig Tweede Kamerlid D66 en voorzitter van het Nationaal Netwerk Inclusieve Zorg. In het tweede deel van het opiniestuk, dat volgende week uitkomt, reflecteert Fonda op cultuursensitieve, inclusieve zorg waarbij het Marokkaanse zorgvoorbeeld wordt gedeeld.