Twintig jaar geleden kon je met 65 jaar naar het bejaardentehuis, ook al was je niet ziek. Het was een all inclusive hotel waar je niets zelf hoefde te doen. En als je dan van al dat zitten dikke benen en droge ogen kreeg, deed de zorg de steunkousen aan en gaf je oogdruppels.
We weten al een tijdje dat het anders moet: met minder (professionele) handen meer mensen helpen. Zelf doen wat je zelf kan; positieve gezondheid en informele zorg worden belangrijker dan ooit.
Cultuurveranderend leiderschap
Een enorm contrast met het ‘oude’. Van ‘wij nemen het wel over’ naar mensen leren zo goed mogelijk voor zichzelf te zorgen. Dat vraagt van zorgmedewerkers cultuurveranderend leiderschap. Een vaardigheid waarvoor ‘stevigheid’ en mensenkennis nodig zijn. De grote vraag is: zijn zorgmedewerkers toegerust om zulke gesprekken te voeren?
Daar kan ik kort over zijn: nee. Dergelijke gesprekken vragen om onderhandelingstechnieken: goed uitleggen, voldoende empathie en begrip tonen, maar ook streng zijn, kaders stellen, kritische vragen durven stellen en verleiden tot ander gedrag. En dat is allesbehalve makkelijk.
Want ondertussen zijn burgers slecht geïnformeerd en schieten ze in de weerstand: “Ik heb mijn hele leven premie betaald”, “Ik heb recht op zorg”, “Dat is jullie werk”, “Ik ga mijn kinderen niet vragen. Die hebben het te druk.”
Al dat verzet sluit naadloos aan bij onze aloude systemen. De protocollen, keurmerken, audits, financieringsvormen, intakeprocedures en controles. Let maar eens op: hoe vaak gaat het daarin nou echt over ‘gezondheid’?
Verpleegkundig leiderschap
Er is dus verpleegkundig leiderschap nodig. Maar dat is er niet vanzelf. Zorgmedewerkers zien en voelen dat de zorg aan het veranderen is. Ze willen wel, maar vinden het lastig om mee te bewegen. Het vraagt om voordoen: het goede voorbeeld, succesverhalen en afgestemde verwachtingen.
In die verwachtingen zit het grootste probleem. De ouderen van nu zijn opgegroeid met de belofte van de verzorgingsstaat en het systeem is hierop ingericht. Als vervolgens de huisarts zegt: “Bel de thuiszorg maar, dan gaan zij drie keer per dag voor u zorgen”, staat de wijkverpleegkundige meteen al met 3-0 achter als zij aangeeft dat dit geen reële inschatting was.
Campagne
Zorgmedewerkers snakken ernaar om gesteund te worden door de overheid. Een grote SIRE-campagne bijvoorbeeld, over het einde van de verzorgingsstaat. Met een oproep aan alle burgers om meer solidariteit.
Op 17 maart 2024 lanceerde VWS de campagne Praat vandaag over morgen. Als ambassadeur bij ActiZ zat ik hier met smart op te wachten. Maar helaas koos het ministerie voor de fluwelen handschoen en niet voor wat er écht gezegd moet worden. Het heeft geen impact gemaakt.
Dan moeten we het zelf maar doen. Op zoek naar de Florence Nightingales van de 21e eeuw, de nieuwe sociale hervormers. Het goede nieuws is: ze lopen zeker rond. Enthousiaste, welbespraakte zorgmedewerkers die vanuit passie hun collega’s meenemen in de nieuwe manier van zorgen. Ga naar deze mensen op zoek en geef hun ruimte en tijd om aan hun collega’s te laten zien hoe het anders kan.
Zo zelfstandig mogelijk
Laten we een voorbeeld nemen aan Denemarken, waar je recht hebt op een ‘zo zelfstandig mogelijk leven’. Dat klinkt mij stukken beter in de oren dan ‘recht op zorg’. Investeer aan de voorkant met deze boodschap en richt samen met de enthousiastelingen het hele zorgproces hierop in: van eerste contactmoment tot ontslag of overlijden.
Stel je voor dat we overal het gesprek konden beginnen met: “Met hulp van uw naasten, training en technologie, leren we u een zo zelfstandig mogelijk leven te leiden.”
Wat zou dat veranderen aan de ouderenzorg? Daar kan ik kort over zijn: alles.
Door: Damas Weideveld. Als verpleegkundige en ondernemer pioniert Weideveld aan toekomstbestendige ouderenzorg. Hij helpt professionals en organisaties om op een nieuwe manier naar zorg te kijken.
