Op dit moment wachten ruim drieduizend inwoners van Zuid-Limburg op geestelijke gezondheidszorg. Als bestuurder van de grootste ggz-aanbieder in deze regio krijg ik daar buikpijn van.

Ook voel ik oprecht mee met de hulpverleners. De honderden huisartsen, de professionals in het sociaal domein en de specialisten in de ggz die overlopen van het werk en de lange wachttijd niet meer krijgen uitgelegd. Hun onmacht en frustratie nemen alleen maar toe, zeker omdat de hulpvraag alleen maar complexer wordt. Steeds meer mensen lopen vast. De cijfers ondersteunen dit beeld: de laatste vijf jaar is het aantal verwijzingen naar de ggz verdubbeld.

Passende zorg

Wat nog het meest frustrerend is, maar gek genoeg ook hoop biedt, is dat de oplossing voor dit immense probleem binnen handbereik is. Zuid-Limburg heeft de bal opgegooid, Den Haag hoeft ‘m alleen nog in te koppen.

Zestien partijen in onze regio staan in de startblokken om samen de wachtlijst voor psychiatrische zorg terug te dringen. Binnen het Transformatieteam Mentale Gezondheid Zuid-Limburg hebben zij een uniform instroommodel ontwikkeld. Dat moet ervoor zorgen dat mensen sneller op de juiste plek de juiste hulp of ondersteuning krijgen. Of beter nog: dat zij mentaal sterker worden zodat zij op eigen kracht en dus zonder dure, complexe zorg de uitdagingen in hun leven aankunnen.

Verkennend gesprek

Een cruciaal onderdeel van het nieuwe instroommodel is het verkennend gesprek. Hier in Zuid-Limburg hebben we ervoor gekozen om aan de voorkant, dus nog vóór de eerste verwijzing naar de ggz, integraal de hulpvraag in kaart te gaan brengen. De huisarts, ggz én het sociaal domein bekijken dan samen met de cliënt hoe de mentale gezondheid verbeterd kan worden, welke zorg of ondersteuning er eventueel nodig is en wie die het beste kan bieden (Lees ook: GGz Breburg wil verder met mentale gezondheidscentra, maar het systeem stokt).

Erger voorkomen

Deze brede en preventieve aanpak sluit naadloos aan bij het profiel van deze regio, waar het gemiddelde inkomen en kennisniveau lager ligt dan in de rest van het land. De ervaring leert dat psychiatrische klachten in de regio zelden op zichzelf staan, maar meestal de optelsom zijn van verschillende factoren die elkaar beïnvloeden en versterken. Denk aan schulden, relationele problemen of een verslaving. Alle reden dus om vroegtijdig de hulpvraag te verkennen en zo dus erger te voorkomen. Wanneer je een baan hebt en je geldzaken op orde zijn, wordt het thuis en in je hoofd vanzelf rustiger, zo is onze heilige overtuiging.

Verantwoordelijkheid nemen

En het blijft niet bij mooie woorden. Binnen het Transformatieteam Mentale Gezondheid hebben we de handschoen nadrukkelijk opgepakt. We voelen en nemen onze verantwoordelijkheid voor patiënten die nu vaak buitensporig lang moeten wachten op de juiste hulp. Op volle kracht en waar het kan met eigen middelen bereiden we ons voor op de noodzakelijke transformatie. Professionals worden geschoold. Huisartsen, gemeenten en ggz-professionals bundelen hun kennis. Bestuurders verleggen hun grenzen. Iedereen erkent de urgentie en is er klaar voor.

Behalve Den Haag. Na jaren van praten is het budget dat nodig is om de systeemverandering in gang te zetten nog altijd niet geregeld. In plaats van de bal in te koppen, spelen de landelijke organisaties ‘m oeverloos rond. Ongetwijfeld met goede intenties, maar zonder resultaat. Het geld voor de transformatie is er, maar wordt niet toegekend aan onze regio omdat het bekostigingssysteem dat in de weg staat. Het is te bizar voor woorden. Om het systeemprobleem in de zorg op te lossen, heeft Den Haag een nieuw systeemprobleem gecreëerd. Snapt u het nog? Ik krijg het niet meer uitgelegd.

Minister, neem de leiding

Omdat mijn geduld begint op te raken, richt ik me tot de minister. Mijn oproep is simpel: maak een einde aan dit politieke spel. Neem de leiding en kom met een grensverleggende en structurele oplossing. Zoals ik hierboven al heb betoogd, is per regio maatwerk gevraagd. De accenten liggen overal anders. In Zuid-Limburg zijn patiënten met mentale problemen het meest gebaat bij een verkennend gesprek waarbij de medische én sociale hulpvraag in onderlinge samenhang worden beoordeeld, zo leert onze ervaring.

Natuurlijk begrijpen we dat de bomen niet tot in de hemel groeien en dat de zorgkosten niet verder kunnen stijgen. Sterker nog: wij nemen hierin als regio het voortouw. Juist door integrale samenwerking houden we de kosten van de zorg beheersbaar. Dat neemt niet weg dat de eerste fase van transformeren vraagt om financiële ruimte, buiten de huidige financieringsstromen om. Middelen die nodig zijn om de gewenste transformatie daadwerkelijk van de grond te tillen.

Geef de regio de ruimte

Met klem vraag ik de minister om ons geen systeem in de maag te splitsen dat voor Zuid-Limburg niet gaat werken. Transformeer met ons mee en geef onze regio de ruimte om de transformatie tot een succes te maken. Nu bouwen aan een nieuwe, gezonde basis gaat op termijn ongelooflijk veel psychisch leed (en dus ook zorgkosten) besparen, zo is onze overtuiging.

Van politiek gekrakeel is nog nooit een patiënt beter geworden. Laten we er dus alsjeblieft voor zorgen dat het menselijk perspectief zegeviert. Anno 2024 hoort geen mens anderhalf jaar te wachten op hulp. Dat is Nederland onwaardig; patiënten en hun zorgverleners verdienen beter. Veel beter!

Door: Jean-Paul Essers, voorzitter raad van bestuur Mondriaan