Onze verkenning focust op de ziekenhuiszorg, omdat het thema daar meestal al langer op de agenda staat.
Sommige ziekenhuizen boeken aanzienlijke vooruitgang in het verkleinen van hun voetafdruk, terwijl andere nog zoeken naar effectieve strategieën. Belemmerende factoren zijn personeelstekorten, financiële beperkingen en verouderd vastgoed, evenals de uitdagingen van regelgeving en de noodzaak voor een cultuurverandering binnen organisaties. Maar er zijn ook bemoedigende factoren: kansen bij nieuwbouwplannen of een nieuwe aanbesteding, een groeiend bewustzijn onder medewerkers, de wil om te veranderen én de vertaling naar concrete doelen en acties.
Volgens de duurzaamheidsfunctionarissen van ziekenhuizen die wij hebben geraadpleegd, vormen acht punten de basis voor een route naar duurzame(re) zorg.
1. Maak van duurzaamheid een strategische prioriteit
Zonder steun en commitment van het bestuur blijven duurzaamheidsinitiatieven vaak steken in goede bedoelingen. Duurzaamheid moet daarom bestuurlijke prioriteit hebben en gekoppeld zijn aan strategische ambities en doelen waarvoor minimaal één bestuurder verantwoordelijk is.
2. Zet in op aanjagers en Green Teams en faciliteer hen
Het opschalen van de innovaties door de gehele organisatie of daarbuiten blijft een uitdaging. Het creëren van een intern kennisnetwerk is cruciaal om ideeën om te zetten naar duurzame praktijken.
3. Betrek rolmodellen
De effectiviteit van duurzaamheidsbeleid hangt sterk af van bevlogen rolmodellen. Zij strijden voor een duurzame organisatie én maatschappij. Spoor deze rolmodellen op en betrek hen bij verduurzaming van de organisatie.
4. Richt een faciliterende (implementatie)structuur in
Veel bestaande stappenplannen en richtingaanwijzers kunnen inspireren, maar zijn niet zaligmakend. Nieuwe werkwijzen roepen weerstand op en kosten tijd, geld en energie. Het helpt om de gewenste verandering te verweven in de dagelijkse praktijk, met de bestaande taal, gewoontes en mensen.
5. Maak het concreet
Hoewel de Green Deal steeds ambitieuzer wordt, blijft het lastig abstracte ambities te vertalen naar concrete beleidsacties en (werk)instructies. Een ziekenhuismedewerker heeft een beter beeld van minder gebruik van plastic handschoenen als het doel duidelijk is en de werkinstructies specifiek zijn.
6. Maak het zichtbaar en navolgbaar
Heldere communicatie over duurzaamheidsinitiatieven helpt bij het overbrengen van de boodschap: zo doen we de dingen (duurzaam). Gebruik verschillende platformen, visuele ondersteuning en tastbare voorbeelden. Wees consequent en vermijd (de schijn van) Greenwashing!
7. Creëer een duurzame circulaire keten
Zorg bestaat uit complexe ketens van energie- en materiaalgebruik. Om te weten waar de potentiële impact zit, moet je het hele systeem van zorgverlening doorlichten. Gebruik daarbij de R-ladder (refuse, reduce, reuse, repair, recycle, recover) om concrete handvatten of eisen richting betrokkenen te bepalen.
8. Faciliteer verschillende soorten duurzaam leiderschap
Leiderschap is cruciaal in transities. Het gaat dan niet alleen om formele leiders maar ook over vormen van (informeel) leiderschap die (zorg)medewerkers zelf kunnen vervullen.
Wij dagen alle zorgorganisaties uit om de leiders voor de duurzame transitie te vinden en ze in hun kracht te zetten met mandaat en middelen. Vertaal de uitgangspunten naar passende duurzame praktijken, die de ecologische voetafdruk van de zorg drastisch zullen verlagen.
Door: David Grim, Turjan Meijer en Pleun Graven, Zorgvuldig Advies.
Verscheidene duurzaamheidsfunctionarissen hebben hun medewerking verleend in de vorm van een interview en/of met een inhoudelijke reflectie op het artikel. Wij willen Carlo Buise (Radboudumc), Lieke Hettema (Jeroen Bosch Ziekenhuis), Thijs Elzer (LUMC), Jos Nijhof (Martini Ziekenhuis), Saskia Wesseling (Alrijne Ziekenhuis), Nicole Hunfeld (Erasmus MC), Johan Jonker (Isala) en Rosanne Ottevanger (Groene Zorg Alliantie) bedanken voor hun tijd, het delen van ervaringen en inzichten en hun inhoudelijke bijdrage aan het artikel.
