Dit toekomstbeeld is geen wensdroom. De discussie rond passende zorg bij het Zorginstituut, talloze adviezen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en de aandacht voor zorgzame buurten: alles wijst erop dat de transitie al is ingezet en – gezien de krapte op de arbeidsmarkt en de vergrijzing – onomkeerbaar is.

Vals zingende jongen

Terwijl het zorgkoor eensgezind en uit volle borst Poulenc’s Gloria zingt, verpest de grootste jongen vooraan het muziekfeestje door keihard en vals het Requiem van Mozart te zingen.

Ziekenhuis 1.0 is de vals zingende jongen. De financiering is nog steeds te veel gericht op omzet, door fusies zijn ze te groot geworden en maatschappen zijn geen echte ondernemingen. Het gevolg is dat zorgverzekeraars weinig te vertellen hebben in onderhandelingen en de transitie wordt bemoeilijkt. In regionale tafels zijn ziekenhuizen dominant. Het is haast niet te bevatten dat de helft van het IZA-geld naar ziekenhuizen is gegaan.

Innovatie en substitutie komen niet van de grond. Het beroemde voorbeeld van huisarts Hans Peter Jung in Afferden staat niet op zichzelf. Ik ken talloze voorbeelden van initiatieven die zowel goed voor de gezondheid zijn als geld besparen, maar die stranden omdat ziekenhuizen bang zijn omzet te verliezen terwijl de zorgverzekeraars tandenknarsend toekijken.

Desinvesteringsfonds

Er moet daarom geen investeringsruif komen waar ziekenhuizen hun buikje van rond eten, maar een desinvesteringsfonds. Afvallen is moeilijk, dat weten we allemaal. De huidige situatie kan niet (alleen) op de conto geschreven worden van de ziekenhuizen. Ze moeten geholpen worden met afslanken, want het is niet eenvoudig om investeringen in vastgoed en personeel zomaar ongedaan te maken.

Bestuurders van ziekenhuizen mogen daarin best wat dapperder zijn. Welke bestuurder durft in het openbaar te zeggen dat ziekenhuizen te groot zijn en verzekeraars uitdaagt hen te helpen bij het afslanken? Peter Bennemeer heeft het geprobeerd in Bernhoven, maar dat liep uit op een klein drama.

Toch hebben we meer Bernhovens nodig. We moet ons niet laten afleiden door een mislukking want in de kern was Bernhoven een goed idee. Denk buiten de gebaande paden, daar komen mooie dingen van. Poulenc werd geïnspireerd voor Gloria toen hij Benedictijnse monniken zag voetballen. Het wordt tijd dat de ziekenhuizen creatief krimpen en braaf gaan meezingen met het koor.

Door: Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU en adviseur bij de ACM