Michette neemt zijn aanbod aan. Tijdens haar verblijf bij de moeder blijft Otto de psychiater ondanks pogingen van Michette om hem te verleiden. Als het beter gaat met Michette dringt Otto erop aan dat zij vertrekt. Hoe dat afloopt, verklap ik hier niet. Tijdens het verblijf van de patiënt is Otto benauwd dat hij een tuchtzaak krijgt wegens ongeoorloofd handelen en zijn baan bij de crisisdienst verliest.

Levensgroot dilemma
Is de vrees van Otto terecht? Heeft hij onethisch en niet-professioneel gehandeld? Over het antwoord op deze vraag gaat de rest van deze column. Dit stuk is geen echte recensie want de relatie tussen Otto en zijn moeder en met andere hulpverleners blijft buiten beschouwing. Evenmin ga ik in op de schrijfstijl (geestig beschreven ontmoetingen met andere suïcidale patiënten tijdens de nachtdiensten van Otto). Laat ik volstaan met de opmerking dat ik het boek in twee (vakantie)dagen achter elkaar heb uitgelezen.
Het dilemma dat Grunberg schetst, is levensgroot voor professionals in de zorg. Vragen zijn bijvoorbeeld: In hoeverre laat je als hulpverlener een patiënt of cliënt toe in je privédomein? Hoe ga je om met afhankelijkheid in de relatie? Hoe voorkom je dat het belang van de patiënt en dat van de hulpverlener door elkaar gaan lopen? Bij mijn weten zijn er nogal wat professionele richtlijnen waarin de scheidslijnen werk en privé scherp worden bewaakt. Ook voor andere professionals is het lastig. Ik weet waarover ik het heb. Mijn eigen vader, hoofdonderwijzer, nam een keer een leerling mee naar huis. Want diens thuis was te onveilig vanwege ruzies tussen de ouders. Willie, zo heette de leerling, logeerde weken in ons gezin. Mijn vader maakte het voor zichzelf toen – de jaren zestig – wel ingewikkeld. Maar hij vond dat hij wat moest doen vanwege het acute gevaar voor de Willies veiligheid en zonder andere beschikbare oplossingen. 

Doelstellingen en deugden
Er gelden drie ethische referentiekaders om het gedrag van Otto te beoordelen. Het eerste kader vormen de professionele richtlijnen. Daaraan moet Otto zich houden. Maar niet tot in het uiterste. De Befehl-ist-Befehl-ethiek is kort na de Tweede wereldoorlog onderuitgehaald. De Inspectie voor de Gezondheidszorg hanteert in dit verband het principe comply or explain: volg de richtlijn en als je dat niet doet, leg dan uit waarom niet. Dit referentiekader biedt dus ruimte aan Otto om van de richtlijn af te wijken. Het tweede referentiekader is de doelstellingenethiek. Deze staat bekend onder de uitdrukking Het doel heiligt de middelen. Wel nu, Michette herstelt dankzij haar hulp aan Otto’s moeder. Het professionele doel van Otto, het bevorderen van gezondheid, wordt bereikt. Dus ook hier gelden geen echte ethisch bezwaren. Het derde referentiekader vormt de deugdenethiek: van een professional wordt integriteit verwacht en geen misbruik van de relatie. Welnu, Otto blijft in het hele boek correct tegen Michette en misbruikt haar op geen enkele manier. Hij betaalt haar ook voor de hulp aan zijn moeder. En zij kan op elk moment vertrekken.

Kortom, mijn conclusie is dat Otto riskant, maar ethisch juist heeft gehandeld. Hij heeft vanuit zijn professionaliteit richtlijnen genegeerd en daarna zorgvuldig opgetreden. Een out-ot-the-boxoplossing moet soms kunnen. Of zit ik nu toch alsnog mijn eigen vader te verdedigen?