Het Amsterdam UMC, locatie AMC heeft vijf miljoen euro gekregen van de Vriendenloterij om de strijd aan te gaan tegen dure geneesmiddelen voor zeldzame ziekten. Dat geneesmiddelen voor zeldzame ziekten zo duur zijn, is grotendeels het gevolg van verkeerd overheidsbeleid. Geld van een goededoelenstichting moet gebruikt worden om foute besluiten van de overheid enigszins recht te zetten.

Extra bescherming weesgeneesmiddelen

Twintig jaar geleden heeft de EU besloten dat weesgeneesmiddelen – geneesmiddelen tegen zeldzame ziekten – extra bescherming nodig hadden. Omdat het om zeldzame ziekten gaat, zijn de aantallen patiënten die voor behandeling in aanmerking komen relatief klein. Voor geneesmiddelenfabrikanten is het daarom niet zo interessant om voor deze patiënten nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen, want er valt niet zoveel aan te verdienen. Om het voor geneesmiddelenfabrikanten aantrekkelijker te maken om weesgeneesmiddelen te ontwikkelen, biedt de EU maximaal tien jaar marktexclusiviteit voor weesgeneesmiddelen. Als een fabrikant een geneesmiddel erkend krijgt als weesgeneesmiddel mag het maximaal tien jaar lang als enige dit geneesmiddel op de markt brengen.

Off-labelgebruik geneesmiddelen

De beschermende maatregelen van de EU hebben tot een toename van het aantal geneesmiddelen voor zeldzame ziekten geleid. Echter, de meeste van die geneesmiddelen voor zeldzame ziekten zijn geen nieuw ontwikkelde geneesmiddelen. Het zijn veelal bestaande geneesmiddelen die ooit ontwikkeld zijn voor een bepaalde aandoening maar waarvan later blijkt dat ze ook effectief zijn voor de behandeling van een zeldzame ziekte. Dit off-labelgebruik van bestaande geneesmiddelen voor zeldzame ziekten verklaart ook de waarom de prijzen omhoog schieten als ze geregistreerd worden als weesgeneesmiddel. Vaak zijn deze middelen al lang uit patent voor de behandeling van de oorspronkelijke aandoening en daardoor goedkoop. Door het als weesgeneesmiddel te registreren verkrijgt de fabrikant het alleenrecht door de regeling van marktexclusiviteit en kan het de prijs omhoog gooien.

Marktexclusiviteit weesgeneesmiddelen

De marktbescherming voor weesgeneesmiddelen was bedoeld om de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen voor zeldzame ziekten te stimuleren, niet om marktexclusiviteit te bieden aan het off-labelgebruik van bestaande geneesmiddelen. Het was zeker niet bedoeld om bestaande geneesmiddelen waarvan de fabrikant de ontwikkelkosten al had terugverdiend nog eens extra duur te maken. De marktexclusiviteit voor weesgeneesmiddelen heeft perverse effecten en moet worden aangepast. Dit kan door de marktexclusiviteit voor het off-labelgebruik van bestaande geneesmiddelen sterk te beperken of helemaal af te schaffen. Alleen nieuw ontwikkelde geneesmiddelen voor zeldzame ziekten zouden volledige bescherming moeten krijgen, niet de al bestaande middelen.

Verantwoording over de prijs

Er is veel verontwaardiging over de hoge prijs voor geneesmiddelen tegen zeldzame aandoeningen. Dit is ook terecht als het om hergebruik van bestaande geneesmiddelen gaat. Morele verontwaardiging helpt echter niet om de prijs van deze weesgeneesmiddelen omlaag te brengen, betere regels wel.

Door: Wim Groot en Henriëtte Maassen van den Brink zijn hoogleraar economie aan de Universiteit Maastricht en de Universiteit van Amsterdam.