Een groot aandeel van de ziekten en sterfgevallen in Nederland heeft een leefstijlgerelateerde oorzaak. Dementie, longkanker, beroerte, coronaire afwijkingen, hartfalen en COPD vormden in 2018 de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is 80%  van de hartaandoeningen, beroertes en type 2 diabetes te voorkomen. Ook is bekend dat roken de kans op longkanker en COPD verhoogt. En nu juist deze ziekten vormen een risico voor een heftiger verloop van corona, waaronder ook meer sterfgevallen.

Onderliggende factoren leefstijl

Hoe belangrijk aandacht voor de grote invloed van leefstijl op de ziektelast ook is, individuen aanspreken op gedrag kan te kort door de bocht zijn. Leefstijl is namelijk niet altijd een bewuste en individuele keuze. Onderliggende factoren zoals stress, eenzaamheid en armoede beïnvloeden eet- en beweeggedrag in sterke mate.

Gedrag afhankelijk van systeem

Daarnaast is gedrag erg afhankelijk van het systeem om een individu heen. Een cultuur van veel zitten en een groot aantal verleidingen op het gebied van ongezond eten maken het volgen van een gezonde leefstijl niet makkelijk. Wél kunnen we met deze kennis van de voordelen van een gezonde leefstijl het systeem om ons heen veranderen, zodat een gezonde leefstijl eenvoudiger wordt.

Leefstijlbeïnvloeding

Nederlanders zijn erg gehecht aan hun keuzevrijheid. Bemoeienis door de overheid om hun leefstijl te beïnvloeden, beschouwen ze vaak als onwenselijk vanwege de inperking van de individuele vrijheid. Maar leefstijlbeïnvloeding kan ook leiden tot gezondheidswinst, doordat mensen worden gestimuleerd in gezond gedrag. De coronacrisis heeft een verandering van waarden teweeggebracht, waarbij de focus is verschoven van individuele vrijheid naar nationale gezondheid.

Maatregelen van de overheid

Er is momenteel veel draagvlak voor de ingrijpende maatregelen van de overheid. We accepteren overheidsbemoeienis, zelfs als deze leidt tot een beperking van onze eigen beweegruimte. Besluiten worden voortvarend genomen en maatregelen om de verspreiding van het virus in te dammen worden door de hele samenleving geaccepteerd. De coronacrisis heeft in dat opzicht onze houding ten aanzien van het handelen van de overheid veranderd. Zeventien miljoen neuzen staan dezelfde kant op: corona verslaan en gezondheid voorop.

Investeren in gezondheid

Corona zal niet de laatste nieuwe infectieziekte zijn, dus is het hoog tijd om preventie serieuzer te nemen en te investeren in gezondheid op de langere termijn, ook als de problemen van ongezondheid nog niet zichtbaar zijn. Mensen kunnen zelf werken aan een gezonde leefstijl, maar met individuele verantwoordelijkheid zijn we er niet. De overheid moet de (financiële) prikkels in het systeem aanpakken, waarbij zowel de samenleving als de overheid de urgentie van gezondheidswinst door een gezonde leefstijl vasthoudt. Na de coronacrisis moet voortvarend doorgegaan worden met het centraal stellen van gezondheid.

Door: Eva de Groot, adviseur Zorg & Welzijn bij Berenschot, en Myrte Tjoa, student Philosophy, Bioethics and Health aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.