Die collectieve stem gaat nu nog vaak richting politiek en bestuur, maar dat is een oude reflex. De tribune zal steeds minder gericht zijn op de oude spelletjes in ’s lands vergaderzalen of bestuurskamers. De tribune gaat in toenemende mate bepalen waar het over moet gaan en de politieke agenda gaat dat volgen omdat politici graag herkozen willen worden.

Permanente publieke tribune

Er is met de toevoeging van dit directe en ‘eigen’ kanaal van burgers via websites en social media een ‘battle for the eyeballs’ gaande. De publieke media zijn nu écht in handen van het publiek zelf en alle burgers kunnen daarop produceren als (amateur-)journalist. Reputaties van instellingen, maar ook van professionals en bestuurders persoonlijk, worden beoordeeld op die permanente tribune. De selectie van de onderwerpen en de prioriteiten, de agendasetting, komt van betrokken burgers zelf en kan niet meer worden weggemanipuleerd of weggecensureerd. De tijd van ‘stilzitten als je geschoren wordt’ is definitief voorbij. Wie het nieuwe publieke debat te laat of te formeel aangaat, wordt afgeserveerd.

Nieuwe macht van de patiënt

De nieuwe macht van de patiënt is opiniemacht, reputatiemacht, kennismacht (ook over medische zaken!), keuzemacht en zorg-op-maatmacht. De gezondheidszorg wordt nu nog ‘gered’ voor disruptie via platforms en apps door collectieve bekostiging en schaarste. De collectieve bekostiging maakt de portemonnee van de patiënt minder belangrijk voor de patiënt zelf en voor de zorginstellingen. De schaarste en gereguleerde verdeling ervan verhinderen directe ruil van zorgaanbod en zorgvraag.
Er dreigt hier echter een ‘stille’ privatisering, waarbij degenen met de koopkrachtige vraag steeds meer die keuzemacht krijgen en anderen niet. Dan ontstaan platforms waarop rijkere mensen hun zorg  kunnen uitkiezen, onderling recensies en reputaties kunnen vergelijken, de nieuwste behandelingen kunnen ranken, aanvullend of innovatief zorgaanbod krijgen aangeboden, ook in het buitenland, en met ‘bijbetalen’ allerlei keuzes krijgen voorgelegd die in het collectieve, dichtgeregelde systeem niet gelden. Dan ontstaat pas echt een markt van zorgaanbod.

Nieuw soort leiderschap

Volledig in lijn met de jaarlijkse Zorgvisie-verkiezing van ‘Zorgmanager van het Jaar’ is het enige goede antwoord op deze nieuwe patiëntenmacht een nieuw soort leiderschap. De nieuwe machtsverhoudingen zullen leiden tot revoluties op de werkvloer, in de directe zorg aan patiënten en tot een andere strategie en opstelling in het publieke debat. Dit nieuwe leiderschap is dus zowel intern als extern nodig.

Burger vraagt om maatschappelijk leiderschap

In Nederland zijn de grote slagen die zittende managers zullen moeten maken al goed zichtbaar. Weg van het polderpaternalisme, de binnenkamertjes en de gesloten bevriende circuits, weg van het schuilen achter regels en toezicht, weg van alleen economische of manageriale redeneringen, weg van claimen dat je gelijk hebt op grond van je formele positie. De moderne burger en burgertribune vragen om maatschappelijk leiderschap: emotioneel en persoonlijk betrokken, vanuit passie voor de publieke zaak en goede zorg, ‘horizontaal’ (‘one of us, citizens’) en retorisch begaafd.
Ik ben benieuwd hoeveel van dit leiderschap we nu al zullen herkennen in de genomineerden voor deze verkiezing in 2019.

Door: Steven de Waal, voorzitter/chairman and founder Public Space Foundation en auteur van ‘Civil Leadership as the Future of Leadership. Harnessing the disruptive power of citizens’, Amazon (2018) (ook Centraal Boekhuis en managementboek.nl).

Steven de Waal is gastspreker tijdens de verkiezing van de Zorgmanager van het Jaar op 18 april bij IBO Qualified Business School in Leusden. Zijn betoog zal gaan over de nieuwe eisen voor leiders in het publieke domein. Meld u hier aan >>