De regio is inderdaad niet de heilige graal voor de oplossing van de problemen in de zorg, maar kan er wel een rol in spelen. Dat betekent niet voor eens en voor altijd de keuze voor iets maken of zoeken naar een optimale balans, maar bewust zoeken naar de mogelijkheden om de beloften van de regio voor ogen te houden zonder keerzijden of andere waarden uit het oog te verliezen.

Werkvloer

In mijn boek De zorg is van de patiënten en de zorgprofessionals! (2022) trek ik de conclusie dat de zorgdynamiek verankerd is in de relatie tussen de patiënt en de zorgprofessional, en een min of meer autonoom karakter heeft wat betreft het beleid van overheid en zorgverzekeraars op macroniveau. Ik beschrijf de formuleringen in het RVS-rapport dan ook liever wat sterker. De werkvloer heeft een veel sturendere werking. Het macro- en mesoniveau – waaronder het flexibele regioniveau – moet daar meer op aansluiten en meer volgend zijn aan wat in de regio en zelfs op de werkvloer gebeurt. De werkvloer moet meer aan innovatie, kwaliteitsverbetering en efficiency kunnen werken en niet nog meer administratieve lastendruk en registratiedruk ervaren. Veel van die gegevens hebben nauwelijks nut. De werkvloer (microniveau) mag deze vragen, maar dan moet men zich wel rekenschap geven van de rol en verantwoordelijkheden van het macro- en mesoniveau (inclusief de regio).

Dynamiek

We moeten oppassen dat we de regio niet als een soort eigenstandig, uniform regieorgaan zien. De zorgwerkelijkheid laat zich lastig met bestaande plannen, modellen en indicatoren of op een lineaire, reductionistische manier sturen.

Een geografisch, uniform bestuursorgaan past hier niet bij. Dat lijkt helder en duidelijk, maar sluit volstrekt niet aan bij die geschetste zorgdynamiek. Wat niet betekent dat men dan maar alles moet accepteren wat die werkvloerdynamiek geeft. Het is een flexibel en organisch begrip, dat ten aanzien van bepaalde aspecten zeker een bestuurlijke verantwoordelijkheid heeft die ingevuld kan worden door samenwerkende zorgorganisaties/professionals, zorgverzekeraars/-kantoren, bij (inter)gemeenten of bij provincies.

Burgerinitiatieven

In paragraaf ‘Balanceren tussen cocreatie en representatie’ van het rapport wordt verwezen naar de kracht van de burgerinitiatieven: ‘Zo kunnen burgers en gebruikers van zorg en ondersteuning een volwassen tegenwicht bieden tegen de dominantie van grote spelers.’ Er zijn vele voorbeelden van. In veel succesvolle initiatieven op het niveau van een wijk of klein dorp komen activiteiten en ondersteuning bij elkaar, vaak in samenwerking met andere maatschappelijke voorzieningen. Dit soort initiatieven zorgt voor de meest directe betrokkenheid van burgers (ook die met een lage sociaal-economische status), waardoor de kans op succes ook veel groter is. De democratische legitimering is gelegen in het verkrijgen van financiële middelen en steun van het betreffende gemeentebestuur.
Dit is niet het klassieke begrip van ‘regio’, maar het werkt wel. De ‘werkvloer’ in de wijk/het dorp heeft het vertrouwen gekregen.

Precisiegeneeskunde

Een belangrijke ontwikkeling is de sterke opkomst van de precisiegeneeskunde. Tot nu toe is de geneeskunde vooral gebaseerd op protocollen en richtlijnen – ontwikkeld op basis van randomised clinical trials – en op kansberekeningen. Het is dus een zekere gok of een middel of behandeling bij een patiënt het beoogde effect heeft. Door nieuwe inzichten gebaseerd op DNA- en genetica-achtige inzichten gaan we van groepsgebaseerde geneeskunde naar op het individu gerichte precisiegeneeskunde, met grote positieve effecten op de effectiviteit van de zorg.

Deze dynamiek wordt nog versterkt door grote veranderingen bij patiënten (betere opleiding, hoger inkomen, meer zeggenschap). In combinatie met nieuwe technologie leidt dit tot het prosumentenmodel, waarin de consument (deels) zijn eigen producent is. Dit zien we ook in de zorg zich snel ontwikkelen.

Deze ontwikkelingen zijn een versterking van de werkvloer. Specialisten en verpleegkundigen zorgen zelf voor samenwerking in de patiëntenbehandeling, wat echt veel vaker gebeurt dan uit publieke discussies blijkt. Met andere woorden: de regio wordt vanuit de dynamiek op de werkvloer vormgegeven.

Door: Guus van Montfort, hoogleraar Zorg, economie en medische technologie aan de UT. Een uitgebreide versie van zijn opinie is op te vragen via e-mail ghvanmontfort@casema.nl.