Steeds vaker nemen burgers zelf het heft in handen om zorg en ondersteuning dichtbij te organiseren, ook in Noord-Nederland. In Groningen, gesterkt door het solidariteitsgevoel door de problemen rond de aardgaswinning, zijn al meer dan zeventig verschillende dorpsinitiatieven actief. Ook in Drenthe en Friesland is een groeiend aantal netwerken actief van burgers die samenwerken aan behoud van zorg en welzijn in dorpen. Dit vraagt ook wat van de traditionele zorgpartijen. Flexibiliteit, faciliteren en vraaggericht kunnen werken zijn randvoorwaarden voor succes.

Nieuw zorglandschap

De opkomst en het succes van burgerinitiatieven is een interessante en belangrijke ontwikkeling in de vorming van het nieuwe zorglandschap. Burgers nemen zelf de touwtjes in handen uit zorgen over de beschikbaarheid van zorg en welzijn – vooral in gebieden waar men afbouw ziet van de reguliere zorginstellingen.

En dat is maar goed ook. Deze initiatieven zijn hard nodig om de leefbaarheid in wijken en dorpen op peil te houden. Samenwerking tussen burgers en zorginstellingen is daarbij een belangrijke sleutel tot succes, maar blijkt in de praktijk lastig. Wederkerigheid en betrokkenheid zijn voor dorpsbewoners belangrijke begrippen in de samenwerking met traditionele zorgpartijen. Ook de rolverdeling en communicatie tussen mantelzorgers en professionals is vaak een struikelblok.

Leren van florerende burgerinitiatieven

Wat kunnen wij als traditionele zorgpartijen leren van de burgerinitiatieven die al floreren? Als eerste moeten we buiten kaders kunnen en durven denken. Allerlei protocollen, richtlijnen en wet- en regelgeving belemmeren ons om uit de vertrouwde positie te komen. Om nieuwe initiatieven en experimenten niet in de kiem te smoren, is het echter noodzakelijk dat wij het gesprek aangaan en samenwerken op basis van gelijkwaardigheid met een faciliterende opstelling.

Nog te veel aanbodgericht

Zorg- en welzijnsorganisaties, zorgverzekeraars en gemeenten zouden in hun visietrajecten veel meer oog moeten hebben voor wat in de regio speelt, waar inwoners behoefte aan hebben en welke bewegingen burgers zelf in gang zetten. Als zorgaanbieders zijn we nog te veel aanbodgericht en hebben we nog te weinig oog voor deze beweging van onderop. We moeten samen optrekken met burgers om de herinrichting van het zorglandschap te laten slagen. De vraag is wat hebben zij nodig en hoe kunnen wij dat bieden?

Suzanne Kruizinga, lid raad van bestuur van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen, en voorzitter van de Actielijn ‘Werken nu en in de toekomst’, onderdeel van het Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten (RAAT) Zorgplein Noord