Uiteraard is het van belang om deze regels goed in acht te nemen bij het bepalen waar de grenzen van samenwerken liggen.  Maar deze regels zijn niet altijd bekend of duidelijk, met soms als gevolg dat de wens om gezamenlijk met andere ondernemers op te trekken tot een halt wordt geroepen, nog voordat die feitelijk van de grond komt. En dat is jammer. Want dit is bij uitstek de tijd om de mogelijkheden van samenwerking te onderzoeken. De Autoriteit Consument en Markt heeft immers aangegeven terughoudend te zijn  bij het optreden tegen samenwerkingsverbanden, zelfs als deze mogelijk in strijd zijn met de mededingingsregels.  Daar komt bij -en dat is eigenlijk nog belangrijker- dat de regels zelf ook ruimte bieden om elkaar op te zoeken en van elkaar te leren.

Er zijn altijd uitzonderingen op de regel

Bedenk allereerst dat niet alle collega’s die dezelfde producten en diensten aanbieden daadwerkelijk  concurrenten zijn. Wie vanwege de afstand elkaars klanten of patiënten niet bedienen zijn geen concurrent. Afspraken tussen niet-concurrenten vallen niet onder de mededingingsregels. Daarnaast is van belang dat kleine ondernemers vrijgesteld zijn van het kartelverbod. Of je klein bent, bepaalt de wet en dit hangt af van omzet of marktaandeel. Als zorgaanbieder dien je bij dit laatste goed op te letten. Het bepalen van een marktaandeel hangt af van de juiste afbakening van de markt. Tot slot kent het recht (groeps)vrijstellingen voor bepaalde categorieën samenwerkingsverbanden.  Eentje ervan, in de vorm van door ACM te hanteren beleid bij aanbestedingen, wordt toegelicht.

Zorginkoop door gemeenten

Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de inkoop van zorg op grond van de WMO en de Jeugdwet. Gemeenten organiseren dit via aanbestedingen en kiezen er daarbij ook steeds vaker voor om maar een beperkt aantal aanbieders te selecteren die alles moeten kunnen leveren. Dat betekent dat zorgaanbieders noodgedwongen samen moeten optrekken omdat ze ieder voor zich te klein zijn om zelfstandig de opdracht uit te voeren. Gecombineerd inschrijven valt dan onder de ‘combinatievrijstelling’ en heeft als positief effect dat de gemeente en daarmee de patiënt uit een ruimer aanbod  kan kiezen. Indien gebruik wordt gemaakt van de combinatievrijstelling is het van belang goed na te gaan waarom je dit wilt en of je voldoet aan de criteria die daarvoor gelden. Idealiter leg je dit vast.

Samen werken aan betere zorg voor cliënten

Een aantal vormen van samenwerking mogen niet onder de mededingingsregels. Bijvoorbeeld samenwerking gericht op het vaststellen van toekomstige prijzen of het onderling verdelen van klanten of regio’s. Samenwerkingsverbanden die hier niet op gericht zijn, maar waarvan de cliënten kunnen profiteren en die ruimte over laten voor restconcurrentie, zijn vaak wel toegestaan.   

Hier liggen kansen voor zorgaanbieders, met name voor die zorgaanbieders die hun positie aan de onderhandelingstafel met de verzekeraar verstevigd willen zien. Denk aan het stroomlijnen van de communicatie over de zorgen en bezwaren die zorgaanbieders in een bepaald gebied delen richting de zorgverzekeraar zodat deze daar bij het bepalen van het inkoopbeleid rekening mee kan houden. Het clusteren van de communicatie zien wij in de praktijk op verschillende plaatsen terug, onder andere bij brancheverenigingen. Hoewel niet alles kan worden besproken, biedt het recht wel ruimte om informatie te delen over kosten. Omdat dit een grijs gebied is, kan het raadzaam zijn om bij dergelijke uitwisseling van informatie  goed te bekijken om wat voor soort informatie het gaat en tegen welke achtergrond dit gebeurt.

Ter afsluiting

In september van 2015 heeft ACM haar Uitgangspunten toezicht ACM op zorgaanbieders in de eerste lijn gepubliceerd waarin zij zorgaanbieders meer ruimte biedt om samenwerkingsverbanden te aan  te gaan. Daarmee is dit bij uitstek de tijd om in de praktijk te onderzoeken welke mogelijkheden het geldende recht biedt om van elkaar te leren en samen kwaliteitsslagen te maken.

Ralph Tak is mededingingsjurist bij Eldermans|Geerts advocaten in de zorg en voorheen 9 jaar werkzaam bij de ACM

Factsheet
Voor meer informatie kunt u ook een Factsheet opvragen via de website van Eldermans|Geerts.

Op 18 en 19 januari 2018 organiseert De Academie een masterclass over samenwerking in netwerken. Klik hier voor meer informatie en aanmelding