Het is juni 2026. Dikke krantenkoppen in alle landelijke dagbladen. Nieuwsuur wijdt een speciale uitzending aan de ouderenzorg met de titel “Kaalslag in verpleeghuizen”. De aanleiding hiervoor is een rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Het rapport is vernietigend over de kwaliteit van verpleeghuizen.
In twee jaar tijd is er een ware exodus van personeel geweest. Met maar liefst 30% minder medewerkers moet hetzelfde aantal ouderen worden geholpen. Bij Nieuwsuur schuiven enkele BN-ers aan. Het zijn Sundos, Kai Gorgels, Frenkie de Jong, Hugo Borst en Carin Gamers. Hun naaste woont in een verpleeghuis. Zij weten exact wat er speelt.
Voor de medewerkers die nog over zijn, hebben ze niets dan lof. Maar de instellingen en de bestuurders die hier verantwoordelijk voor zijn; zij hebben er een puinhoop van gemaakt. Zij hebben de boel in de soep laten draaien ten koste van onze ouderen.
En iedereen vraagt zich af: hoe heeft het toch zo ver kunnen komen in ons land? Hebben het WOZO, IZA en GALA dan niet gewerkt? Er waren toch zoveel potjes om de transformatie verder te brengen. We gingen het toch allemaal anders doen? Met slimme technologie, meer passende woonvormen en langer thuis, et cetera?
Alles komt goed
Terug naar nu: juni 2023. Minister Helder heeft een maand eerder een brief gestuurd aan de Tweede Kamer. Ze schrijft dat het budget voor de langdurige zorg in 2024 met 1,2 procent omlaag gaat, oplopend tot 3 procent in 2026. De korting wordt vanaf 2024 verwerkt in de tarieven. In de Tweede Kamer worden vragen gesteld, waar de minister netjes uitleg bij geeft. De essentie is dat dit volgens de minister geen kwalitatieve gevolgen gaat hebben. De sector gaat dankzij WOZO en IZA transformeren. Alles komt volgens het kabinet (financieel) goed.
Ik vraag me af of nog iemand zicht heeft op de gevolgen van het huidige beleid. De langdurige zorg is vastgelegd in een wet. Transparantie en controleerbaarheid zijn in een democratie als de onze het minste wat we mogen verwachten. Toch? De praktijk is echter dat de Tweede Kamer en de journalistiek zoveel potjes en cijfers om de oren krijgen, het onmogelijk te volgen is. De zorginkoop zit in regio’s ‘verstopt’ en aanbieders kunnen tekenen bij het kruisje.
Hoe maken we dit zichtbaar? Kan een middelgrote zorgorganisatie in 2024 haar personeel nog betalen en haar cliënten van dienst zijn? Wanneer ik het nieuwe kabinetsbeleid doorreken naar onze organisatie, schrik ik mij werkelijk rot. Als de minister dit beleid doorvoert, moeten we oplopend naar 2026 ruim 12 miljoen euro gaan bezuinigen.
En de gevolgen?
Is het gevolg van dit beleid dat we straks zelfs afscheid moeten nemen van hele waardevolle medewerkers? Dat we in harde bezuinigingsoperaties terechtkomen in plaats van in een transformatie? Dat dit ten koste gaat van de meest kwetsbare ouderen?
Anno juni 2023 spelen wij zorgbestuurders het ‘spel’ zoals het hoort. We voorzien Kamerleden van de juiste vragen. We leggen onze zorgen telkens neer bij de minister. We sturen brieven naar zorgkantoren en de tweede kamer. Maar het lijkt niks uit te halen. We gaan dus “gedwongen” worden om contracten te tekenen. Uiteindelijk zullen we, als het moet, rechtszaken aanspannen. Alles om een drama te voorkomen. Maar om het hoofd boven water te houden moeten we ook anticiperen en snel bezuinigen. Straks, in 2026, mogen we uitleggen hoe dit drama zich zo stil heeft kunnen voltrekken.
Snoeischaar
Begrijp me niet verkeerd. Ik zie ook dat het aantal verpleeghuisplekken in Nederland niet meer kan groeien. We kunnen deze nu eenmaal niet bemensen en het wordt te duur. Ik vind dat we met veel minder zorg moeten bewerkstelligen dat ouderen in Nederland een waardevolle oude dag hebben. Maar dat moet met het eerlijke verhaal.
Laten we eerlijk zijn over wat wij onze medewerkers en cliënten nog kunnen bieden, en wat niet meer. Laten we eerlijk zijn en uitleggen dat we in dit land heel veel zaken zorg zijn gaan noemen, die in andere landen niet zo genoemd worden. De politiek moet veel duidelijker zijn in dit eerlijke verhaal en hiervoor de voorwaarden tijdig scheppen. De snoeischaar die nu op de ouderenzorg afkomt is te snel, niet transparant en oneerlijk naar onze medewerkers en de burger.
‘Laten we eerlijk zijn over wat wij onze medewerkers en cliënten nog kunnen bieden, en wat niet meer. Laten we eerlijk zijn en uitleggen dat we in dit land heel veel zaken zorg zijn gaan noemen, die in andere landen niet zo genoemd worden.’ Wat mij betreft de kern! Zorg als containerbegrip is een regelrechte ramp. Om een beetje orde in de chaos te krijgen spreek ik tegenwoordig liever over verzorgkunde en behandelkunde. Het hele denken in de zorgsector wordt bepaald door het behandelkundig denken. Als een probleem maar de juiste (liefst bewezen effectieve) interventie krijgt is het op te lossen, te voorkomen of op z’n minst (zelfstandig) hanteerbaar te maken. Dus als het blijvend is, ligt het aan degene die de interventies pleegt. Want het moet ‘overgaan’, mensen moeten het weer zelf kunnen doen. Een tweede ’tunnelvisie’ zit in de preventiegedachte. Mensen die zich wel voelen blijken minder ‘gezondheidszorgproducten’ af te nemen. De interventie ‘welzijn’ helpt dus om minder ‘zorg’ te hoeven leveren, zo is de redenering al jaren (en nog steeds). Dus zorginstellingen, zorg voor voldoende welzijn! dan hebben de cliënten minder zorg nodig…. (drogredenering?) Dit is waarom wij ons handboek voor verzorgkundig leiderschap (vooral in verpleeghuizen) de volgende titel hebben meegegeven: En als we nu weer eens gewoon gingen ‘zorgen voor’?
Vrees helaas dat we al te ver op de bietenbrug zijn.
Eindelijk het echte verhaal maar wat doet men er verder mee? Het staat geschreven en gaat een eigen leven leiden en al die organisaties met een afkorting blijven flink geld verdienen. Ik heb ook een verhaal maar krijg geen podium. Alleen als je een titel heb, kom je in beeld en mag je je verhaal doen. Men houdt deze situatie zelf in stand en er zal nooit iets veranderen!
Hier krijg ik nu een warm gevoel bij Marcel, het echte verhaal zonder mooie en ingewikkelde franjes. Ik sluit mij dan ook graag bij je oproep aan, want de ramp die voor ons ligt is groot als het op deze manier wordt doorgevoerd. Iedereen die in de zorg werkt, maar ook iedereen voor wie we het uiteindelijk allemaal doen, verdiend het respect en dus de aandacht en aanpak die daarbij hoort.
Nico de Pijper
Minister Helder is van deze kaalslag op de hoogte. Dit is met haar besproken, in een overleg in aanwezigheid van zorgaanbieders en het zorgkantoor.
Ze legt de bal volledig terug bij de zorgaanbieders want er zijn “potjes” om transitie plannen te realiseren. Wat de minister niet meeneemt is dat dit kabinet verantwoordelijk is voor de middelen die de VVT ter beschikking krijgen om de zorg te leveren, inclusief de compensatie voor de hogere CAO waar onze medewerkers ook recht op hebben. Vele zorgorganisaties zijn er van overtuigd dat we moeten veranderen maar dat moeten we dan wel samen doen met dit kabinet en een eerlijk verhaal vertellen aan onze burgers. We moeten duidelijk maken wat de burgers / ouderen van Nederland mogen verwachten van de zorg nu en in de toekomst. Deze verwachting moet dit kabinet duidelijk communiceren, dat is hun taak.
Willy Belshof
Super verwoord Marcel!
Dit is het eerlijke verhaal.
Maar hopen dat het signaal opgepakt gaat worden.
Politiek is aan zet!
Han Hendrikse