Nieuwe sterren schitteren aan de Haagse hemel. Daaronder in de duisternis baant een grote schare afhakers zich gelaten een weg naar de vergetelheid. Woody Allen zei het al: “Life is hard and then you die.” De nieuwe helden hebben één ding gemeen: geen verstand van de zorg. Onhandig, want komende vijf jaar stijgen de kosten drie keer zo hard als onze inkomsten. Het zorgsysteem zit muurvast, zorgverleners zijn het meer dan zat en het is schokkend te zien hoe de kwaliteit achteruit holt. De onhoudbaarheid van ons zorgsysteem is daarmee even voorspelbaar als de zwaartekracht.

Daarom mijn Tien ZorgPunten voor het nieuwe kabinet.

1. Schaf dbc’s af en geef vertrouwen terug

Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s) hebben geleid tot een gigantisch complex administratief gedrocht. Ze beoogden lagere kosten en transparantie, maar door de complexiteit ontstond er vooral een dikke dichte mist. Onterecht wakkerde dat het wantrouwen naar zorgverleners weer aan, wat leidde tot nog meer controles en registraties.

De belangrijkste bijwerkingen van dbc’s zijn ongewenste overproductie en het blokkeren van zorginnovatie, substitutie, preventie en samenwerking. Stop daarom met dbc’s en geef zorginstellingen een jaarlijks vast budget. Hierdoor verdampt er een enorme hoeveelheid nutteloos administratief werk, wat direct ruimte creëert om de zorg veel slimmer te leveren.

Geef daarna zorgverleners het volle vertrouwen terug om die ruimte te benutten. Ze registreren alleen nog de feitelijk verrichte zorgactiviteiten in hun Elektronische Patiënten Dossier (EPD). Dit voorkomt vervuiling van de registraties door fouten, verkeerde interpretaties en gaming, inherent aan de dbc-registratie. Het geeft een betrouwbaar beeld van de werkelijk geleverde zorg.

2. Beperk de Bureaucratie

Naast de dbc-registratie kent de zorg over de volle breedte nog veel meer bureaucratie. Ook weer geworteld in wantrouwen. Zorgvisie beschrijft hoe het ‘Platform Zorgen om de Zorg’ wanhopig roept om minder regels, terwijl een initiatiefnemer zich verzucht: “Het wordt al jaren geroepen maar er verandert weinig”. Dit speelde zich overigens af in juni 2009.

In maart van dit jaar haalde Caroline van der Plas (BBB) populistisch het oude SP-stokpaard ‘Bureaucratie-in-de-zorg’ weer eens van stal. De thans geraamde kosten: 22 miljard. In een beschouwing van EénVandaag komen gezondheidseconomen Canoy en Groot er niet uit of dit bedrag ook klopt. Wel zien beiden de bureaucratie alleen maar toenemen. Onderzoeker Kim de Groot constateerde dat 35 procent van de verpleegkundige werkweek opgaat aan bureaucratie. De kosten lopen dus zeker in de miljarden, waar geen werk tegenover staat. Wel veel frustratie, verlies van liefde voor het vak en vertrek van vele medewerkers.

3. Ontwikkel één patiëntendossier

Stel je eens voor dat alle banken in Nederland eigen én verschillende computersystemen hebben die niet te koppelen zijn. Stel je dan ook nog voor dat je bij iedere betaalautomaat altijd eerst weer al je gegevens moet invoeren. Behalve bij die ene automaat waar je ‘ingeschreven’ staat. Waarom is dat niet het geval? Omdat het huidige bankensysteem veel veiliger, sneller, klantvriendelijker en vooral doelmatiger is!

Eén patiëntendossier kan de communicatie tussen zorgverleners enorm verbeteren. Daarnaast reduceert het nagenoeg al het administratieve dubbelwerk. Ook kan veel sneller worden afgestemd tussen zorgverleners. Fouten, met name met medicatie, zullen enorm afnemen. De kwaliteit verbetert hierdoor substantieel en last but not least: het besparingspotentieel is een veelvoud van de benodigde investeringen.

4. Standaardiseer de zorg

Om ons zorgsysteem kwalitatief goed en betaalbaar te houden zijn landelijke standaarden essentieel. Voor zoveel mogelijk aandoeningen dient consensus over ‘passende zorg’ bereikt te worden. Consensus op basis van de laatste stand van de wetenschap, maar ook op basis van ervaringskennis en intuïtie. Alleen zorgprofessionals beschikken, impliciet en expliciet dankzij wetenschappelijk onderzoek en langjarige ervaring, over de relevante kennis. De standaarden dringen ongewenste variatie in behandelingen terug en voorkomen niet-effectieve behandelingen. Welke standaard de best passende zorg is en op welke wijze die het best geleverd kan worden, bepalen behandelaar en patiënt samen. Tot slot vormen standaarden een essentieel element van continu verbeteren van de zorg. Taiichi Ohno wist het al: “Without standards there can be no Kaizen”.

5. ‘Bekrachtig’ de burger

Voor bijna alle vragen kunnen we terecht op het internet. Gaat het over onze gezondheid dan wordt dit ineens een stuk ingewikkelder. Als de juiste informatie al op het web staat, dan is dat versplinterd en vertroebeld door alternatieve meningen aangelengd met advertenties. Zet daarom één landelijke website op voor het vinden van antwoorden over gezondheid en ziekte en het bevorderen van een goede leefstijl.

De wetenschappelijke kennis over leefstijl en gezondheid wordt professioneel, objectief en actueel gehouden. Ook dit is een hele klus, maar de moeite meer dan waard. Vertrouwde kennisbronnen, zoals oma’s die alle kinderziektes als moeder al meermalen meegemaakt hebben, moeten aangevuld worden met meer moderne digitale oplossingen. Ook de burger moet weer het vertrouwen en de regie krijgen om meer zelf te regelen voor zijn of haar gezondheid. Ondersteun dit met goede educatie en digitale hulpmiddelen.

6. Versterk de Eerstelijn

Houd gemeentes verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en exploiteren van Eerstelijns Gezondheidscentra. Uiteraard mag dit uitbesteed worden, maar de gemeente blijft verantwoordelijk. In het centrum werken naast huisartsen ook wijkverpleegkundigen, eerstelijnspsychologen, diëtisten, maatschappelijk werk, verloskundigen en medisch specialisten. Het centrum beschikt over direct toegankelijke diagnostiek zoals een laboratorium, röntgen en echo. Aanvullend kan in het ziekenhuis alle benodigde diagnostiek direct en zonder beperking aangevraagd worden. Er zijn behandelkamers en mogelijkheden voor kort verblijf, bijvoorbeeld voor kleine ingrepen.

De missie van een gezondheidscentrum is om de cliënten via de kortste weg passend en zo effectief mogelijk te helpen. Hiervoor is een goede interne communicatie en (digitale)regievoering vereist. De Huisartsenpost voor de acute zorg is eveneens gehuisvest het centrum en kan door de diagnostische mogelijkheden meer complexiteit aan dan de huidige posten. Ook chronische zorg wordt zoveel mogelijk gecoördineerd vanuit de gezondheidscentra. Hiervoor worden per aandoening applicaties of websites ontwikkeld en gebruikt. Acute opnames voor chronische aandoeningen zullen hierdoor afnemen. Electief insturen van patiënten naar het ziekenhuis gebeurt via de medische specialisten van het centrum waardoor er altijd een goede overdracht is.

7. Voorkomen is beter dan genezen

Preventie en nog eens preventie, we horen, zien en lezen er dagelijks over. Ook politici raken er niet over uitgekletst. Er gebeurt alleen bedroevend weinig door belangen en nog eens belangen. Met volledig uit de pas lopende zorgkosten is dit dweilen met de kraan open. Preventie begint met iedereen een dak boven zijn hoofd, een plekje in de maatschappij en elke dag gezond te eten. Vervolgens moeten gezonde keuzes ook voor de hand liggende keuzes worden. Maak sporten en gezond eten daarom betaalbaar, door subsidies of lagere belasting.

Tot slot dienen enkele zaken verboden of op zijn minst extreem belast te worden: zoals roken en alcohol. Het grappige is, als de gevolgen niet zo triest waren, dat dit allemaal vrij makkelijk te regelen is. Zelfs dat dak boven het hoofd, toch echt een schande als dit ontbeert, is niet zo vreselijk ingewikkeld. De wil en het lef, daar gaat het om. Iets om op te letten straks in het stemhokje.

8. Heroverweeg Zorgverzekeren

Marktwerking en de tucht van zorgverzekeraars zouden de zorgkosten beheersen. Maar die markt kwam er nooit, de kosten zijn geëxplodeerd en de kwaliteit holt achteruit. Er zijn weliswaar veel verstorende factoren zoals Corona, de arbeidsmarkt en inflatie, die onbezonnen ingrijpen in het zorgsysteem onverantwoord maken. Maar de toegevoegde waarde van zorgverzekeraars dient wel geëvalueerd worden. Zo worden verzekeraars vooraf én achteraf voor hun risico’s gecompenseerd. Dus de verzekeraar verzekert, maar de overheid, en dus de burger, draagt het risico. Ook loont het voor verzekeraars niet om aan preventie te doen of ziekenhuiszorg naar de eerstelijn te verplaatsten. Hun compensatie voor dezelfde patiënt valt dan lager uit.

Het zorginkoopproces verloopt daarnaast bij iedere verzekeraar verschillend, maar meestal beleidsarm en vooral prijsgericht. Daardoor is het moeilijk om in een regio één zorgbeleid te voeren. Verder profiteert de verzekeraar die te lage prijzen of dito plafonds afdwingt van zijn concurrent. ‘Free riding’ heet dat. Tot slot zit de grootste perverse prikkel in het systeem bij de verzekeraars zelf. Als zij niet betalen voor geleverde zorg vloeit dat direct naar hun winst. Hun verzekerden merken dat vaak niet eens. Genoeg aanleiding om het zorgverzekeren nog eens goed tegen het licht te houden.

9. Laat het zorgsysteem werken

Als alle verkeerde prikkels en overbodige administratie zijn verwijderd, preventie is ingezet, de Eerstelijn stevig staat, de burger en zorgprofessional hun verantwoordelijkheid nemen, dan moet het zorgsysteem zijn eigen weg gaan vinden. Dit heet het emergente gedrag van een complex (zorg)systeem.

Grote ingrepen in ziekenhuizen zoals herschikkingen, sluitingen of fusies, zijn voorshands ongewenst. Eerst moet gekeken worden hoe de zorgvraag zich ontwikkelt en wat de kosten gaan doen. Een liefst klein Zelfstandig BestuursOrgaan kan het continu verbeteren faciliteren en stimuleren door prestaties te benchmarken, best practices te verspreiden en kan jaarlijks de vaste budgetten herijken. Wie weer een nieuw financieringssysteem wil, bijvoorbeeld op basis van ‘outcome’ verwijs ik graag naar de afhandeling van de Toeslagenaffaire: de zoveelste peperdure zeer complexe overheidsmoloch die het probleem weer niet oplost.

10. Reframe de wijziging van het systeem

Er rust in den Haag een groot taboe op het praten over systeemwijziging. Bezorgde ambtenaren proberen dat steeds te bezweren en refereren naar eerdere debacles. Het is zo vreselijk duur! Ons wacht een administratief Armageddon! De energie moet juist naar verbeteren! Toch is ons huidige dbs-systeem met marktwerking en averechtse prikkels de wortel van alle kwaad.

We krijgen meer productie waar we minder willen en we krijgen niet wat we wel willen zoals beheerste kosten, innovatie, substitutie, preventie en samenwerking. Ook het recent verschenen boek van oud AMC-hoogleraar Jim Reekers Het hele zorgsysteem is moreel failliet, gaat Den Haag niet verlossen van haar ‘verandervrees’. Reframe daarom, naar goed Haags gebruik, de gevreesde ‘Systeemwijziging’ naar ‘Stoppen met het systeem’. Stoppen met de dbs’s, de bureaucratie en de zorginkoop. Geen multimiljoenenverslindend, door bootladingen externe consultants gekoloniseerd, mega-transitieproject. Gewoon stoppen.

Visie

Hoe ziet de wereld er na dat stoppen dan uit? Geldverslindende en energievretende dbs’s zijn verdwenen. De Bureaucratieberg wordt gestaag verder afgegraven. De burger kan meer zorgvragen zelf oplossen. Zorgverleners krijgen het vertrouwen en de keuzes die worden gemaakt zijn passend voor de patiënt. De Eerstelijn kan veel meer zorgvragen zelf afhandelen. Zorgverleners voeren voor de verslaglegging van de zorg uitsluitend nog de feitelijke zorgactiviteiten in. De vrijgekomen tijd wordt benut om het ‘goede gesprek’ te voeren over wat echt passende zorg is. Want niet alles wat kan moet ook!

De zorgvraag vlakt ook af vanwege de effecten van preventie. Nagenoeg alle interventies verminderen de druk op de zorg en dit heeft een fors positief effect op de nijpende personele tekorten. Informatie uit het ene gezamenlijke epd wordt door kunstmatige intelligentie geïnterpreteerd en vormt samen met de doorlopende feedback van klanten en patiënten de input voor het continu verbeteren. Iedere instelling krijgt jaarlijks een vast budget, herijkt op de reële behoefte en de prestaties van het continue verbeterproces. Van over de hele wereld komen politici, beleidsmakers en zorgverleners kijken hoe wij dit gefikst hebben.