De dubbele vergrijzing (de sterke toename van het aantal 80-plussers) zal leiden tot een toename van de vraag naar gezondheidszorg en langdurige zorg die groter is dan de groei van de beroepsbevolking. Hierdoor neemt de spanning tussen de vraag en het aanbod van zorg toe. Er kan een groter beroep worden gedaan op mantelzorgers, maar door de dubbele vergrijzing komt de verhouding tussen aanbieders en vragers van mantelzorg onder steeds meer druk te staan.

Daarnaast kan de onvermijdelijke groei van de zorgvraag worden afgeremd door preventiebeleid dat gericht is op gezondheidsbevordering en door beleid gericht op voorkoming van onnodige medicalisering. Naast leefstijl zijn ook verbetering van werkomstandigheden, vergroten van baanzekerheid, het voorkomen van schulden en verminderen van stress van belang.

Ook kunnen beleidsmakers inzetten op beperking van aanbodgestuurde zorg, verhoging van de efficiëntie, innovatie (bijvoorbeeld e-health), verplaatsing van ziekenhuiszorg naar zorg thuis en nieuwe woonvormen voor ouderen, zoals zorghofjes en groepswonen, aldus het rapport.

Maatschappelijke kloof

Afgelopen week werd het eindrapport Verkenning Bevolking 2050, een co-productie van het NIDI en het CBS, aangeboden aan het kabinet. Dit rapport laat de enorme uitdaging zien waar we als maatschappij voor staan. In alle onderzochte scenario’s blijft de kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod in de toekomst enorm. Het belang van focus op gezondheid en preventie is en blijft groot, maar daarnaast moet dus fors worden ingezet op innovatie. Het is tijd dat we dat dan ook echt gaan doen in Nederland. Tot nog toe wordt vooral ingestoken op automatisering van het bestaande zorglandschap en vooral gedacht vanuit bestaande structuren en instituties. Daarmee lossen we het probleem voor de toekomst niet op.

Call to action

De bevindingen van het NIDI en het CBS kunnen gezien worden als een vólgende call to action: flinke stappen zetten naar een duurzaam zorglandschap door middel van procesinnovatie en met gebruikmaking van alle nieuwe technieken op het vlak van domotica, robotica, AI en e-health. Technologie omarmen als partner voor oplossingen om zorg, wonen en welzijn anders te organiseren. Een duurzaam zorglandschap dat gebaseerd is op andere waarden.

Denken vanuit bevolking

Echt duurzame oplossingen kunnen alleen komen als gedacht wordt vanuit de bevolking. Op dit moment worden technologische toepassingen voornamelijk ontwikkeld vanuit bestaande zorgaanbieders, vaak met als doel om de toenemende zorgvraag te kunnen beantwoorden. Door nu in te zetten op de rol van de burger kan de verdere ontwikkeling van digitale toepassingen daadwerkelijk bijdragen aan het voorkomen van zorgvraag en niet alleen in het beantwoorden daarvan.

In een duurzaam zorglandschap wordt de positie van de burger serieus genomen. Het biedt de mogelijkheid voor maatwerk afgestemd op de individuele gezondheidsvaardigheden. Werken vanuit de kracht van het individu in plaats van de one size fits all-oplossing. Deel de brede kennis die over een inwoner beschikbaar is binnen het sociaal domein om de zorg op maat te kunnen leveren. Het versterken van gezondheidsvaardigheden zou een primaire doelstelling binnen het duurzame zorglandschap moeten zijn.

Veranderende rol van zorgprofessionals

Een duurzaam zorglandschap dat recht doet aan de veranderde rol van zorgprofessionals. Hun nieuwe rol is die van kennisdrager en coach van de bevolking op het vlak van gezondheid. Laten we de kennis die juist de medisch specialisten in de tweedelijn hebben eenvoudig beschikbaar maken om inwoners te ondersteunen in hun gezondheid. Zo is de waarde van metabole gezondheid ruimschoots aangekondigd, maar worden de belangrijkste kennisdragers gefinancierd op het behandelen van ziekte.

Geef de zorgprofessionals de ruimte om invulling aan de rol te geven. Zodat zij zich vrij door het zorgnetwerk kunnen bewegen, ondersteund door ict voor informatieoverdracht in plaats van gebukt onder ict als administratielast.

Alleen dan bestaat een kans dat we de uitdaging de komende jaren aankunnen. Let’s act!

Suzanne Kruizinga, bestuurder, ondernemer en innovator in de zorg en Michiel Menkveld strateeg, innovator en implementatiedeskundige ehealth