Onder andere verzetsheld kardinaal De Jong wilde herstel van de vooroorlogse verhoudingen. Daarin bleef de kerk ziekenzorg en de armenzorg runnen. Na elf (!) jaar touwtrekken kwamen in 1956 de Provinciale Raden voor de Volksgezondheid tot stand die provinciebesturen gingen adviseren over ziekenhuisbouw. Tot ver in de jaren vijftig circuleerden binnen de ziekenfondsen plannen om te komen tot één of twee fondsen per district. Tot op de dag van vandaag is dit niet gelukt.
Ik beperk mij hier tot de naoorlogse debatten die diepe karresporen trokken in het zorglandschap en ik bespreek hier niet de vooroorlogse debatten. Maar regionalisatie van de zorg speelde al in de negentiende eeuw bij Thorbecke, bij de totstandkoming van de Gezondheidswet in 1901 en de Unificatie (einde schoolstrijd) in de jaren twintig.
Doodgemoedereerde De Jonge
En toen kwam in 2019 minister De Jonge doodgemoedereerd met het voornemen een contourennota uit te brengen over regionalisatie van de gezondheidszorg. De Jonge wil de regio-indeling van de 32 zorgkantoren gebruiken als uitgangspunt voor zijn regionalisatie. Zorgvisie schreef er reeds over.
Welke lessen kan De Jonge trekken uit het verleden?
- Politieke en maatschappelijke debatten over bestuurlijke regionalisatie duurden tien tot twaalf jaar en de uitkomst ervan is ongewis.
- De debatten gingen al die decennia over de legitimatie van het regio-bestuur. Engeland hield in 1948 de lokale overheid buiten de regionaal ingerichte NHS. Het departement benoemt sindsdien en nog steeds de regiobestuurders van de NHS. Nederland koos in het verleden altijd voor een poldermodel met lokale overheden, zorgverzekeraars en zorgaanbieders en met soms patiëntvertegenwoordigers.
- De indeling en omvang van de regio’s was altijd een groot discussiepunt. Die was toen en is nu voor de onderlinge taakverdeling van ziekenhuizen groter dan voor bijvoorbeeld de eerste lijn.
- Bestuurlijke discussies leidden af van inhoudelijke vraagstukken.
Wat is wijsheid anno 2020?
Dat de Nederlandse zorg regionalisatie behoeft staat als een paal boven water. Die behoeften liggen bij de jeugdzorg anders dan bij de eerste lijn, acute zorg, de geestelijke gezondheidszorg, de ziekenhuizen of de ouderenzorg. One size fits all gaat bij regionalisatie niet op. Verder vindt die regionale coördinatie in dun bevolkte gebieden met grote afstanden anders plaats dan in de Randstad. Tenslotte wijs ik erop dat regionalisatie communicatie tussen professionals veronderstelt. Anno nu betekent dit grote interoperabiliteit tussen IT-systemen van zorgaanbieders en burgers.
Minister De Jonge, loopt u niet vast?
Ik hoop dat De Jonge het containerbegrip regionalisatie per ervaren gezondheidsvraagstuk en per sector verschillend invult. Want anders loopt regionalisatie vast in de karresporen uit de jaren vijftig en tachtig van de vorige eeuw.
