Verpleegkundigen kijken momenteel stilzwijgend toe vanuit falende systemen. Een oorverdovende stilte, terwijl toenemende ongelijkheid, winstbejag en een gebrek aan focus op ziektepreventie in de zeer vervuilende zorgsector de maatschappij ontwrichten. Onze bezorgdheid over uitblijvende oplossingen voor oplopende personeelstekorten door de groeiende zorgvraag, die voor een deel veroorzaakt wordt door leefstijl en een vervuilde leefomgeving, groeit met de dag.

Innerlijke tweestrijd

Deze situatie plaatst verpleegkundigen in een innerlijke tweestrijd tussen medeplichtigheid aan falende systemen en de ethische verplichting om actie te ondernemen om de volksgezondheid en het welzijn van de samenleving te bevorderen, zoals we beloofd hebben in onze beroepseed. Het is juist in deze erkenning van onze rol als mede-instandhouders van het systeem dat we de potentie zien om de systemen waarvan we zelf onderdeel zijn, te veranderen.

Want hoe willen we ons als verpleegkundigen profileren in maatschappelijke crisissituaties: wie willen we zijn? Om niet vast te blijven houden aan onze rol als toeschouwer en slachtoffer van systemen, dienen we ons af te vragen: hoe kunnen we als professionals deze maatschappelijke uitdagingen aangaan en ze zelfs omzetten in kansen om ons vak te transformeren?

Experts in transitieprocessen

Een belangrijke aanjager voor deze rolverandering ligt in het anders benutten van de unieke kwaliteiten van verpleegkundigen. Zo zijn wij als verpleegkundigen experts in transitieprocessen. We zijn bedreven in het bieden van ondersteuning bij diagnoses zoals kanker, het begeleiden van mensen tijdens het onvoorspelbare revalidatieproces na een beroerte of auto-ongeluk, het verlenen van bijstand bij geboorte en bevalling, en het begeleiden van mensen naar een vredige en betekenisvolle afronding van hun leven. Deze brede kennis, ervaring en empathie maken ons ook uitermate geschikt om de maatschappelijke transitie richting een gezondere leefomgeving te ondersteunen. We kunnen ons inzetten voor veranderingen in maatschappelijke structuren en het heroverwegen van economische waarden, met het oog op het bevorderen van preventie, duurzaamheid en gezondheid.

Daarnaast zijn verpleegkundigen van essentieel belang in dit gepolariseerde tijdperk om de gemeenschappelijke belangen te benadrukken. Onze vaardigheden op het gebied van communicatie en empathie stellen ons in staat om mensen samen te brengen en gezamenlijke oplossingen te vinden. Eerder fungeerden we al als bruggenbouwers tussen standpunten bij belangrijke maatschappelijke kwesties, zoals gendergelijkheid, armoedebestrijding, tabaksontmoediging en de strijd tegen HIV-stigma.

Autonomie en visie

Als verpleegkundigen begrijpen we dat zorg verder reikt dan alleen het individu. We zijn ons bewust van het belang van het zorgen voor de samenleving, zieke zorgsystemen en onze leefomgeving. Door ons in onze activiteiten daadwerkelijk meer te richten op preventie en gezondheidsbevordering, kunnen we een significante bijdrage leveren aan het verminderen van de behoefte aan curatieve zorg en het verbeteren van de algehele gezondheid van individuen en gemeenschappen. Dit heeft niet alleen voordelen voor de patiënten zelf, maar ook voor de gehele maatschappij. Preventieve zorg kan leiden tot lagere zorgkosten en een betere kwaliteit van leven voor toekomstige generaties. Daar hebben we geen politiek voor nodig, wel een eigen professionele visie en moed. Het welzijn van de mensheid en de toekomst van het verpleegkundige vak zijn hierbij gebaat.

Juist nu, in deze tijd van grote uitdagingen, heeft de maatschappij verpleegkundigen nodig. Als verpleegkundigen zijn we lang als sterkte, maar stille kracht in de gezondheidszorg aanwezig geweest. Echter, het is tijd dat we ons uitspreken, om zo de systemen waar we zelf medeverantwoordelijk voor zijn, te veranderen. We zijn niet alleen getuige van de tekortkomingen in de bestaande systemen, maar hebben ook de potentie om krachtige pleitbezorgers te zijn voor (nieuwe) systemen die het welzijn van de mens en harmonie met de planeet bevorderen.

Wie willen we zijn?

Genoemde unieke kwaliteiten en perspectieven zijn absoluut onmisbaar voor een gezonde toekomst. Zowel de huidige als toekomstige generaties verdienen onze zorg en inzet. Om onze kwaliteiten ten volle te kunnen benutten, moeten verpleegkundigen zich bezinnen op een herdefiniëring van hun identiteit. We moeten nadenken over hoe we genoemde kwaliteiten verkiezen in te zetten, over wie we willen zijn en over onze positionering in het krachtenveld van zorg en maatschappij, voor het vormgeven van een gezonde toekomst. Deze herdefiniëring zal de richting bepalen voor ons prachtige vak.

Door: Annemarie Bergsma MSc., docent Verpleegkunde jaar 2