Digitale keuzes hebben steeds meer impact op het reilen en zeilen in de zorg en zijn meer en meer onderdeel van de besluitvorming aan de bestuurstafel. Logischerwijs zijn ze dus ook vaker onderwerp van gesprek tussen bestuur en toezicht. Verschillende onderzoeken en bestuurders bevestigen dat de zorg achterloopt op het gebied van digitalisering. Serieuze investeringen zijn broodnodig voor oplossingen op het gebied van kwaliteit, patiëntroute, arbeidsmarkt en administratie. Maar ook om het mitigeren van bedreigingen. De zorg is kwetsbaar, specifiek voor bijvoorbeeld cyberaanvallen. Deze dreiging neemt wereldwijd toe. De zorg is hier zelfs extra kwetsbaar door de toegenomen ketenafhankelijkheid en inzet van intelligente apparatuur, het vaker delen van data en de achterblijvende investeringen in digitale infrastructuur.

De covid-periode heeft digitalisering in de zorg weliswaar voor een deel in een stroomversnelling gebracht, maar de toegenomen inzet van digitale middelen is nog geen digitale transformatie. Het belang van digitale kennis in alle lagen van de organisatie is in ieder geval de afgelopen periode onderstreept.

Digitale vaardigheden

In 2020 deden wij onderzoek naar de digitale vaardigheden van toezichthouders in de zorg. In slechts 18 procent van de raden van toezicht in de zorg was digitale kennis aanwezig. In 82 procent dus niet. Zijn er sindsdien stappen gezet om de digitale vaardigheden van toezichthouders in de zorg te verbeteren? Dat lijkt er niet op. Recent onderzoek laat zien dat slechts in een klein deel van de raden specifieke digitale deskundigheid aanwezig is. Dit onderzoek roept op te erkennen dat er een deskundigheidsuitdaging ligt en raadt aan zorg te dragen voor meerdere leden met relevante ict-kennis per raad.

Teleurstellend resultaat

Alle aanleiding om ook ons eigen onderzoek uit 2020 te herhalen. Schuiven we een beetje de goede kant op? Het antwoord stemt nog niet vrolijk. Wij onderzochten dezelfde 110 organisaties over de breedte van de zorg, van ziekenhuizen tot ouderenzorg. In 20 procent van de gevallen heeft minimaal 1 lid expertise met een relevante achtergrond. Een teleurstellend resultaat gelet op de benodigde urgentie. De lichte stijging van 18 procent naar 20 procent is vooral zichtbaar in de cure. Hierbij laten de academische ziekenhuizen de grootste stijging zien, op de voet gevolgd door de algemene ziekenhuizen. In de care is nauwelijks verschil te zien. De ouderenzorg stijgt licht maar dat wordt in onze steekproef gecompenseerd door een daling bij de gehandicaptenzorg.

Digitale kennis onder toezichthouders is niet de oplossing, maar biedt wel een bijdrage aan het aanjagen en verbeteren van de digitalisering in zorgorganisaties. We hebben geen eenduidig antwoord waarom de kennis in raden van toezicht niet wordt vergroot. Toch vinden we het noodzakelijk om hierin een versnelling aan te brengen.

Wat valt er te doen?

• Challenge als toezichthouder jezelf op dit onderwerp. Stel vast of je in staat bent de rol goed te vervullen op de digitale transformatie;
• Kijk tussentijds (bij de zelfevaluatie en bij het einde van zittingstermijnen) naar het eigen digitale DNA van de raad als geheel en zet in op het profiel digitale transformatie;
• Zolang de kennis niet in het midden is, organiseer dit dan, bijvoorbeeld door een aparte commissie of met extern advies.

Lichtpuntjes

Zijn er dan geen lichtpuntjes? Jawel. Uit onderzoeken blijkt dat digitaal steeds meer een plek krijgt op de toezichtsagenda. Het belang van digitale kennis wordt steeds meer herkend en onderschreven. In sommige raden van toezicht zijn ‘nieuwe’ ondernemende, innovatie toezichthouders uit andere sectoren gestart. Het licht moet echter meer gaan schijnen: het digitale DNA moet versterkt en dat hebben toezichthouders in eigen hand.

Door: Niels van Tent, partner bij Ebbinge en toezichthouder, en Saskia Vlaar, adviseur innovatie en toezichthouder in de zorg.