In de regio McAllen in Texas is de hoeveelheid onnodige zorg in vijf jaar spectaculair teruggedrongen. Van een regio met twee keer zo hoge zorgkosten als de rest van de VS naar een kostendaling van 3000 dollar per verzekerde én kwalitatief betere zorg. Onlangs beschreef de Amerikaanse chirurg Atul Gawande in een artikel in The New Yorker hoe het in McAllen gelukt is om het tij te keren (Overkill, mei 2015). Het artikel is veel gedeeld op internet en bevat ook voor Nederland belangrijke lessen.

Succesfactoren

1. Openbaarmaken zorgkosten is vliegwiel voor verandering

In 2009 al publiceerde Atul Gawande het artikel The Cost Conundrum waarmee McAllen in de spotlights kwam te staan. In dit artikel bracht hij naar buiten hoe groot het probleem van stijgende zorgkosten was. Mogelijk nog schokkender was het feit dat dit veroorzaakt werd door overbehandeling. Het besef bij de bevolking dat zij bloot werden gesteld aan belastende en schadelijke zorg leidde tot onrust en zelfs rechtszaken. Artsen voelden dat alles wat zij deden nu onder een vergrootglas lag: één misstap, zou het vertrouwen van het publiek verliezen.

2. Concrete (spiegel)informatie legt aangrijpingspunten voor verbetering bloot

Alleen het gevoel van urgentie en de wens tot verandering is niet genoeg. Spiegelinformatie over zorggebruik en vooral ook variatie in zorggebruik bleken hier de sleutel tot succes. Door de kosten van een behandeling inzichtelijk te maken en te koppelen aan de effectiviteit werden concrete verbetermogelijkheden geïdentificeerd.

3. Professionals dragen de verandering

In McAllen kwam de ommezwaai van een groep huisartsen. Door te gaan werken met als doel toegevoegde waarde leveren voor de patiënt hebben zij de verandering gedragen. Een voorbeeld: In plaats van alleen symptoomgericht werken (insturen naar SEH bij een hoge bloedsuikerspiegel) besteedden zij ook aandacht aan diagnostiek en de oorzaak van het probleem, in dit geval slechte therapietrouw, waarop educatie is ingezet. Resultaat: minder verwijzingen en ziekenhuisopnames.

4. Bekostiging sluit aan bij toegevoegde waarde patiënt

De huisartsen stonden hierin niet alleen. Zij werden geholpen door de wijze van financieren. In deze vorm van selectieve inkoop werd afgesproken dat als een huisarts de kwaliteit wist te verhogen en kosten te verlagen, ze dit verschil deels terugkregen in de vorm van bonussen (shared savings). Concreet betekende dit dat huisartsen hiermee de tijd en ruimte kregen om patiënten intensiever te begeleiden.

Een laatste belangrijke factor in het snelle succes van McAllen is dat deze benadering gestart werd bij de meest complexe patiënten (high-cost, high-need patients). Paradoxaal genoeg bleek dus de meeste gezondheidswinst en kostenreductie haalbaar bij de ziekste patiënten met de hoogste zorgkosten.

Ook in Nederland

Alhoewel Nederland natuurlijk niet direct met de VS te vergelijken is, zijn ook hier onnodige behandelingen een probleem. In hoeverre helpen de ingrediënten die voor het succes in McAllen hebben gezorgd ook de Nederlandse zorg verder?
In McAllen hebben professionals het initiatief genomen tot betere en betaalbaardere zorg, ondersteund door faciliterende bekostigingsafspraken. In Nederland zie je succesvolle initiatieven op een zelfde manier ontstaan, denk bijvoorbeeld aan ParkinsonNet (lees ook het interview met Bas Bloem en Marten Munneke in het augustusnummer van Zorgvisie magazine, red.). Maar buiten dat goede voorbeeld blijft het helaas nog vaak bij lokale initiatieven van welwillende professionals. De vraag is: hoe komen we tot opschaling van dit soort initiatieven?

Het vliegwiel in McAllen bleek het openbaar maken van zorggebruik en kosten. In Nederland hebben we een schat aan landelijke data en informatie over de prestaties van het zorgsysteem. Maar er is een manco. Nog maar een deel van de informatie is echt openbaar. Met het uitroepen van 2015 als ‘het jaar van de transparantie’ (pdf) moet hier verandering in komen. Zal dit de sleutel zijn tot succes?

Marit Tanke is plaatsvervangend programmaleider en onderzoeker van Celsus, academie voor betaalbare zorg
.