Zorgverzekeraars Nederland heeft enkele jaren geleden een interessant onderzoek gedaan naar welke waarden mensen én zorgverleners drijven in de gezondheidszorg. Wat vinden mensen in het algemeen belangrijk als het gaat om gezondheidszorg? Wat komt het eerst in hen op? Ook wat een professional  drijft is belangrijk om te weten. Het onderzoek resulteerde in een waardenkaart die haarfijn uitlegt welke items belangrijk gevonden worden. De betrokken partijen leggen natuurlijk verschillende accenten.

Accentverschillen tussen verzekeraars en zorgverleners

Zeker voor de zorgverzekeraars is het interessant welke waarden zorgprofessionals drijven. Zij moeten immers contracten met professionals afsluiten en hebben doorgaans een slechte reputatie hebben –  bij zowel de zorgverleners als zorgconsumenten.
Zijn het andere waarden dan zij zelf hanteren?  Zitten er toch overeenkomsten in? Als er overeenkomsten zijn,  dan kunnen dat de drivers zijn waarop beleid gemaakt  en mogelijk overeenstemming bereikt kan worden, omdat beide partijen ze belangrijk vinden. ZN baseerde er haar toekomstvisie op de zorg op: Ambitie 2025.
Waar rechtvaardigheid voor de zorgverzekeraars vooral solidariteit en wederkerigheid impliceert, leggen de zorgprofessionals het accent op evenredigheid. Zorgverzekeraars en professionals hechten ook beiden aan zorgzaamheid, maar ze verstaan er iets anders onder. De zorgverzekeraars verstaan onder zorgzaamheid vooral verantwoordelijkheid, zorgverleners vooral  betrokkenheid en dienstbaarheid.
Toch blijkt er een basis voor wederzijds begrip: ze vinden allebei kwaliteit belangrijk. Voor de zorgverzekeraars is dat een signaal geweest om de zorgprofessionals als het gaat om kwaliteit meer in the lead te gaan zetten.

Belangrijke waarden voor de bevolking

Interessant is ook hoe de bevolking tegen de zorg aankijkt. Wat vinden mensen belangrijk? De waardenkaart geeft een helder overzicht van de aangegeven waarden. Maar de ene mens is de andere niet. Met name lageropgeleiden leggen andere accenten dan de hogeropgeleiden. Lageropgeleiden leggen bij welzijn het accent op rust en minder op zelfredzaamheid. Bij kwaliteit kruisen ze menselijke maat aan. Andere door de lageropgeleiden  aangekruiste waarden zijn hiërarchie, autoriteit, traditie. Bij zorgzaamheid gaat het hun om betrokkenheid en geborgenheid. Maar ook op het eerste gezicht merkwaardige waarden als trots en saamhorigheid kruisen zij aan.
Wat bedoelen zij met trots op de gezondheidszorg?  Bijvoorbeeld dat zij trots zijn op het ziekenhuis in hun woonplaats. Dat wordt als een belangrijke verworvenheid gezien. Hun kinderen zijn er geboren, of hun ouders gestorven. Ze hebben er een emotionele band mee. Dat is ook waarop zij doelen met menselijke maat en traditie.
Hiërarchie staat voor hun vertrouwen in de ‘witte jas’. Met de waarde rust geven ze aan dat ze helemaal niet zitten te wachten op telkens weer stelselwijzigingen of abstracties als keuzevrijheid of  shared decision-making in de spreekkamer.
Belangrijk om te weten dat een groot deel van de bevolking, zo’n 30 procent, andere waarden koestert dan hogeropgeleiden. Dat verklaart het verzet tegen sluiting van een spoedeisendehulppost of  heel ziekenhuis in de regio, ook al heeft dat volgens de regels van de doelmatigheid (zuinig en zinnig)  de logica.

Waarden van beleidsbepalers

Hogeropgeleiden – toch vooral de mensen die deze blog lezen –  hechten veel waarde aan keuzevrijheid, efficiency en logica. Aangezien zij het beleid bepalen, het stelsel ontwerpen en veranderen, kortom aan de knoppen zitten, is het goed te beseffen dat veel lageropgeleide mensen aan andere waarden hechten. Willen we de permanente  onvrede over de zorg, die door ons toch doorgaans als de beste ter wereld gezien wordt, wegnemen of verminderen, dan zullen we met hun waarden rekening moeten houden. Niet iedereen zit te wachten op keuzevrijheid: sommige mensen willen gewoon dat de zorg voor hen geregeld is als de nood aan de man is. Niet iedereen wil kiezen uit een woud aan polissen of hecht aan de vrije artsenkeuze, zoals die hun door professionals graag aangepraat wordt.

Draagvlak creëren voor het zorgstelsel

Decentraliseer hier en daar de zorg of houdt zorgvoorzieningen in stand, ook al is dat niet doelmatig, in plaats van altijd te concentreren. Of  overtuig eerst alle belanghebbenden van de noodzaak. Veel mensen hebben weinig op met de digitalisering van informatie over of toegang tot de zorg of kunnen het niet bijbenen. Veel mensen hechten aan het face-to-facecontact dat nu naar de achtergrond wordt geschoven.
Het kennen van en rekening houden met de waarden die veel  mensen drijven, hun iets gunnen, is een belangrijke voorwaarde voor het creëren van draagvlak voor het  beste zorgstelsel ter wereld. Denk ook aan de pakketdiscussie. Langgeleden was eens de vraag aan de orde of IVF wel in het ziekenfondspakket hoorde. Lastige discussie met argumenten als ‘is geen zorg’, ‘kiezen mensen zelf voor’, ‘ik hoef en wil niet meebetalen aan de kinderen van anderen’.  Vakbondsleider Herman Bode bracht in die discussie in: ‘Kinderen kunnen krijgen is belangrijk voor mensen’. Pas nu begrijp ik hem.