Een hele fundamentele verandering brengt de Jeugdwet teweeg in de psychische zorg. Medisch-specialistische zorg aan jongeren met een psychische ziekte zal niet langer worden vergoed vanuit de zorgverzekering, maar worden bekostigd via de gemeenten. Als deze wet werkelijkheid wordt, verliezen ruim 30.000 kinderen met een psychische ziekte het wettelijke recht op zorg. Anders dan kinderen met een lichamelijke ziekte, worden zij voor hun medisch-specialistische zorg afhankelijk van de gemeente waarin zij wonen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de mogelijke gevolgen van deze Jeugdwet, met name ook voor de jeugd-ggz, al maanden onderwerp zijn van heftige discussie. Over wat de wet beoogt, zijn alle partijen het eens: een overzichtelijke en heldere structuur bieden aan kinderen die zorg nodig hebben. En iedereen ziet in dat allen die zich met de zorg voor de jeugd bezighouden, veel intensiever moeten samenwerken. Maar vooral binnen de ggz blijft hardnekkig de vraag de kop opsteken of daar zo’n ingrijpende wetswijziging voor nodig is.

KNAW: ‘Onverantwoord’

Vorige week nog spraken wetenschappers van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) zich in ronde bewoordingen uit tegen dit onderdeel van de Jeugdwet. Zij meent dat het onderbrengen van de kinder- en jeugdpsychiatrie bij gemeenten even onverantwoord is als het zou zijn om gemeenten zeggenschap te geven over kindergeneeskunde. Ook is het volgens de KNAW wetenschappelijk onhoudbaar om jongeren tot achttien onder een ander regime te laten vallen dan (jong-) volwassenen vanaf achttien jaar. Kinderpsychiatrie en volwassenpsychiatrie zijn onlosmakelijk verbonden. Alle aandoeningen die vallen onder de volwassenpsychiatrie, zoals angststoornissen, depressies en schizofrenie, ontstaan in de puberteit, aldus de KNAW.
De KNAW voegt zich met haar bezwaren in een lange rij van instanties die zwaarwegende bezwaren inbrengen tegen de voorgenomen wetswijziging. Patiënten- en ouderorganisaties, psychiaters en psychologen, de Kinderombudsman, artsenfederatie KNMG en de European Union of Medical Specialists gingen haar voor. Veelzeggend is ook dat al meer dan 90.000 mensen de petitie tekenden tegen overgang van de jeugd-ggz naar gemeenten.

Overvloed aan hulpverleners

Veel zorgen en bezwaren dus. En dat is juist daarom zo jammer omdat het doel dat de wet beoogt zo de moeite waard is. We willen allemaal dat er een oplossing komt voor de nu vaak voorkomende overvloed aan hulpverleners bij één gezin. Hulpverleners die met de beste bedoelingen werken, maar niet van elkaar weten wat ze doen. Die versnipperde aanpak is niet alleen slecht voor het kind en het gezin waarin het leeft, maar ook onnodig inefficiënt en duur. Het moet beter. En het kan ook beter.
Dat hebben we bijvoorbeeld gezien in Amsterdam. Door de nieuwe aanpak van jeugdzorg is daar het aantal uit huis geplaatste kinderen met 58 procent afgenomen. Er wordt in Amsterdam niet meer gekeken naar kinderen apart, maar altijd naar kinderen binnen de context van gezin en omgeving. Oók in de jeugd-ggz worden ouders of verzorgers betrokken bij de behandeling. Een gezinsmanager coördineert de zorg en instanties werken goed samen. Het is hoopgevend dat in Amsterdam de aanpak van ‘één gezin, één plan’ goed lijkt te werken.

Binnen de huidige regels

Zo willen we het dus hebben! En inderdaad, de pleitbezorgers van deze nieuwe wet hebben ten minste op dat punt gelijk: zo werkte het in het verleden beslist niet altijd. Maar de vraag is en blijft of we voor een goed functionerende jeugdzorg zo’n ingrijpende stelselwijziging nodig hebben. Het voorbeeld van Amsterdam laat zien dat samenwerkingsvormen heel goed gerealiseerd kunnen worden binnen de huidige regels. Als alle zorgaanbieders samenwerken kúnnen schotten worden geslecht. Ook binnen de huidige wetgeving.
Waarom dus, met een nieuwe wet, toch ook weer nieuwe schotten oprichten? Een kind dat tot zijn achttiende psychische hulp nodig heeft, kan op zijn achttiende niet ineens gezond worden verklaard. Maar moet straks wel afwachten of de zorgverzekeraar samenwerkt met dezelfde psychiater als de gemeente. Ouders die voor hun kind dolgraag de hulp willen inroepen van een specifieke instelling, moeten straks maar hopen dat hun gemeente dat wil vergoeden. Bovendien brengt de nieuwe Jeugdwet een kunstmatige scheiding aan tussen kinder- en volwassenpsychiatrie, wat tot een verschraling van het zorgaanbod kan leiden.

Andere keuze

De keuze voor de Jeugdwet is een fundamentele keuze voor een ander stelsel. Inhoudelijk kan GGZ Nederland zich helemaal vinden in het doel dat het Kabinet ermee beoogt. Maar nog één keer willen we met klem de vraag op tafel leggen of deze wet de weg is. Laten we niets onomkeerbaars doen maar, nu we nog de kans hebben, de keuze maken die de zo gewenste veranderingen echt dichterbij brengt. Omwille van de beste zorg voor onze kinderen.

Jacobine Geel, bestuursvoorzitter GGZ Nederland