Insteek van het debat was in hoeverre we bereid zijn risico’s in de zorg te accepteren. Debatleider Rudi Westendorp had moeite de tegenstellingen te vinden in de zaal. Er bleek namelijk een opmerkelijke eensgezindheid om risico’s in de verpleeghuiszorg te aanvaarden mits die voortvloeien uit uitdrukkelijke wensen van cliënten zelf. Weinig aanwezigen hadden moeite met de risico’s van vallen of verdwalen bij een verpleeghuisopname als daartegenover staat dat de bewoner bewegingsvrijheid en -ruimte krijgt. De visie in de zaal wordt in belangrijke mate ondersteund door een onlangs gehouden enquête onder de Nederlandse bevolking.
Kosten besparen
Interessant was ook de suggestie dat het anders denken over risico’s in de verpleeghuiszorg wellicht forse kosten kan besparen. Zo blijkt er nauwelijks empirisch bewijs voor de gunstige effecten van het gestapelde medicijngebruik onder senioren. En wat te denken van alle kostbare investeringen in domotica en beveiliging?
Keerpunt in de discussie
Het zou prachtig zijn als dit debat een keerpunt wordt in de discussie over risico’s in de verpleeghuiszorg. Tot nu toe leek het erop dat politiek en media weinig op hadden met het accepteren van risico’s. Incidenten in verpleeghuizen worden over het algemeen breed uitgemeten in de media en leiden bijna zonder uitzondering tot Kamervragen en opdrachten aan de Inspectie. De rapen daarover zijn in het algemeen vrij snel gaar. Daarmee wordt de zorg in een neerwaartse spiraal gedrukt van controle en wantrouwen, terwijl we aan de andere kant toch de bureaucratie in de zorg willen tegengaan?
Incidenten
Voordat we te vroeg juichen, zijn er natuurlijk ook de nodige aandachtspunten. Uit recente incidenten in de verpleeghuiszorg blijkt dat familie en mantelzorgers zelfstandig wonen en bewegingsvrijheid zeker op prijs stellen, totdat er ongelukken plaatsvinden. Ook als over die vrijheid goede afspraken zijn gemaakt in het zorgleefplan. Dan blijkt dat familie en mantelzorgers het op dat moment ook over die afspraken behoorlijk oneens kunnen zijn.
Weg met het wantrouwen
De grote winst van het initiatief van NPCF, V&VN en ActiZ is dat het maatschappelijke debat over risico’s in de verpleeghuiszorg is gestart. Het is zaak dit debat voort te zetten en te komen tot een omslag in denken, ook in de politiek en media. Het is de enige weg om uit de kramp van controle en wantrouwen te komen. Uiteindelijk moet de wens van cliënten zelf leidend worden, welke incidenten er dan ook gebeuren. Of, zoals een deelnemer aan het debat het met Cruijffiaanse wijsheid uitdrukte: ‘Als je valt, dan val je, ook al staat de kamer vol met valdetectoren’.
Guus Bannenberg, bestuurder Van Neynsel en voorzitter Corona Wonen
Valdetectoren doen inderdaad niets aan het valrisico. Maar ik heb kamers gezien waar het risico op vallen wel degelijk verkleind kan worden. Door een andere indeling, handgrepen aan de muur, pakpalen en de looproutes vrij te houden van obstakels en gebruiksvoorwerpen (matten, tassen e.d).
Het goede verpleeghuis besteedt daar aandacht aan, het slechte niet, om het voor de duidelijkheid maar eens zwart-wit uit te drukken.
”Ook als over die vrijheid goede afspraken zijn gemaakt in het zorgleefplan. Dan blijkt dat familie en mantelzorgers het op dat moment ook over die afspraken behoorlijk oneens kunnen zijn.”
Buitengewoon van belang om vooraf afspraken te maken met client en familie over wettelijke vertegenwoordiging en hoe om te gaan met vrijheidsbeperkende maatregelen en duidelijk af te spreken wie wanneer verantwoordelijk is bij wils(on)bekwaamheid. Zeker bij zelfstandig wonen en nieuwe woonvormen op basis van wonen en zorg scheiden. Dit juridisch fundament is vaak niet op orde, waardoor ook incidenten en afhandeling daarvan in een schimmig gebied terechtkomen, waardoor weer meer angst en minder (bewegings)vrijheid.