Misschien kan meneer Jansen naar een dagactiviteitencentrum, maar het is niet zeker of hij in aanmerking komt voor een indicatie. De vraag is echter: moet je dit soort problemen wel met zorg op willen lossen? Kan het niet anders?

Druk op de zorg

Natuurlijk kan het anders. En gezien de toenemende druk op de zorg moet het ook anders. Daarom wordt er overal in het land gezocht naar oplossingen. In Emmerhout bijvoorbeeld. Daar zijn professionals op het gebied van wonen, zorg en welzijn, de vrijwilligersorganisatie en Wijkbelangen Emmerhout rond de tafel gaan zitten om handen en voeten te geven aan wijkgericht werken. Het uitgangspunt is het welbevinden van bewoners bevorderen en hun eigen kracht benutten. De verschillende professionals werken samen rondom de behoeften van bewoners op zowel lichamelijk, psychisch als sociaal gebied. Hierbij hebben de wijkbewoners de regie; zij zijn degenen die aangeven wat ze willen en welke oplossing het beste past.

Nieuwe werkwijze

Ik was bij dit initiatief betrokken om onderzoek te doen naar deze nieuwe werkwijze en het effect ervan op bewoners. Het was 2013 en een van mijn eerste projecten als hoofdonderzoeker. Ik zag het al helemaal voor me. Bewoners geven aan waar zij behoefte aan hebben. Formele en informele zorg kijken vervolgens samen met de bewoner en diens omgeving naar de beperkingen en mogelijkheden in de situatie en vinden uiteindelijk samen de meest gunstigste oplossing voor het welbevinden van de bewoner. Hoe moeilijk kan het zijn?

Onbekend maakt onbemind

Daar kwam ik snel achter. Ondanks de goede intenties van alle partijen kwam de samenwerking in eerste instantie moeilijk van de grond. Praten over welbevinden gaat ten koste van productieve uren. Partijen waren terughoudend, want onbekend maakt immers onbemind. ‘Wereldvrede in Emmerhout’, verzuchtte ik dan ook toen mij eind 2013 werd gevraagd naar mijn wensen voor het komende jaar. Na een hele tijd overleggen, plannen maken, ‘neuzen dezelfde kant op krijgen’ en verbindingen zoeken, startte in januari 2014 dan eindelijk de pilot inclusief het onderzoek waarin een team van professionals uit verschillende organisaties werd gevolgd en de behoeften van ouderen in de wijk in kaart werden gebracht.

Niet langer ‘ieder voor zich’

De eerste stap voor de professionals was het adagium ‘ieder voor zich’ loslaten, elkaar leren kennen en op te zoeken. Het was mooi om te zien hoe dat langzaam maar zeker tot stand kwam. Men schakelde elkaar bijvoorbeeld in bij hulpvragen van cliënten en er kwam een wekelijks informeel lunchoverleg in de wijkwinkel. Een van de moeilijkste dingen voor de zorgprofessionals was de ‘zorgblik’ los te laten en bewust te werken vanuit behoeften die de cliënt zelf aangeeft. Een binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg ontwikkeld screeningsinstrument heeft daaraan bijgedragen. Dat is een vragenlijst waarmee alle partijen via een gesprek op een eenduidige manier de behoefte van wijkbewoners achterhalen.

Het leren werken vanuit de behoefte die de bewoner zelf aangeeft in plaats van wat men als professional nodig acht, kostte tijd, maar langzaam maar zeker werden het welbevinden en de behoeften van de wijkbewoners de focus van het gesprek. En daarmee kwamen de succesverhalen. Het woon- en leefplezier in de wijk groeit en de vraag naar (professionele) zorg neemt af.

Meer samenhang

Het is geweldig om te zien hoe de mensen in Emmerhout ondanks zaken als tijdsdruk toch een manier hebben gevonden om elkaar op te zoeken en samen aan de slag te gaan. Een van de belangrijkste veranderingen in Emmerhout is dat er meer samenhang en afstemming is tussen alle wijk-, woon-, zorg- en welzijnsinitiatieven. Zo hebben bijvoorbeeld het BewonersBedrijf (een centrum in de wijk voor ontmoetingen, zowel tussen professionals als bewoners, waar activiteiten en diensten worden aangeboden, en waar men samen kan eten) en het vrijwilligersknooppunt een belangrijke rol in die samenwerking. De grootste kracht van de aanpak in Emmerhout is onmiskenbaar dat de samenwerkende partijen vanuit een gezamenlijke visie met een eenduidige aanpak de behoefte van de klant centraal zetten.

Vrijwilliger

En meneer Jansen? Hij is nu vrijwilliger bij een zorgboerderij waar hij zorgt voor de vogels en kippen en helpt met het maken van hokken. Hij versiert de hokken met zelf bewerkte houten naambordjes. Door te kijken naar waar hij plezier aan beleeft en naar wat hij nog wel kan, is een oplossing gevonden waardoor hij meer welbevinden ervaart én als bijkomend voordeel een bijdrage levert aan de wijk.

Laura Dorland, hoofdonderzoeker Espria Academy. Voor meer informatie en het onderzoeksrapport, mail naar laura.dorland@espria.nl

Over dit project is een filmpje gemaakt, klik hier