Onze organisatie biedt kleinschalige ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking en heeft geen BOPZ-erkenning. Vrijheidsbeperkende maatregelen mogen dus niet, punt uit. Toch zijn er situaties waarin goede zorgverlening met zich meebrengt dat een maatregel wordt toegepast die als vrijheid beperkend kan worden gezien. Ik was en ben dan ook blij dat er een wet komt die niet zoals de BOPZ een locatie centraal stelt, maar van toepassing is op alle situaties waarin vrijheidsbeperking aan de orde kan zijn.

Simpel beleid

De in het Richtinggevend kader opgenomen uitgangspunten gaven mij tien jaar geleden een prima handvat om alvast beleid te maken op het onderwerp vrijheidsbeperking. Simpel beleid dat staat als een huis. Vrijheidsbeperking mag niet, maar in voorkomende situaties vindt er een methodische en zorgvuldige afweging plaats. Het zorgplan, tijdelijkheid, proportionaliteit, subsidiariteit, multidisciplinariteit en informed consent zijn enkele van de soms moeilijke maar o zo belangrijke begrippen die een vertaling kregen voor onze medewerkers en cliënten. De inspectie was er toen en al die jaren daarna van op de hoogte.

Aanpassingen

In de loop der jaren kwamen er kleine aanpassingen. Een schriftelijk formulier werd vervangen door een digitale tool in het elektronische dossier en op die punten waar de toepassing voor medewerkers toch nog iets te ingewikkeld was, vonden vereenvoudigingen plaats. Al die jaren bleef het wel heel belangrijk om de visie die ten grondslag ligt aan ons beleid te blijven herhalen.

Steeds ingewikkelder

Ook het wetgevingsproces ging verder. De uitgangspunten uit het Richtinggevend kader bleven overeind. Maar waar wij vereenvoudigingen realiseerden, werden aan het wetsontwerp steeds meer zaken toegevoegd die de uitvoering naar mijn gevoel steeds ingewikkelder maken. Zorgvuldig omgaan met (het voorkomen van) vrijheidsbeperking is volgens mij eerst en vooral een kwestie van medewerkers op dit thema ‘sensibiliseren’. Hierbij is het belangrijk dat er wetgeving is die medewerkers ondersteunt in hun dagelijkse werksituatie.

Schemergebied

De reikwijdte van het begrip onvrijwillige zorg in het wetontwerp is nu zo ruim dat ook bij jeugd toegepaste pedagogische maatregelen of veiligheidsmaatregelen eronder vallen. Dat heeft tot gevolg dat ook het hele wettelijke stappenplan doorlopen moet worden. Het gevaar dreigt dat het kind met het badwater weggegooid wordt omdat medewerkers het als bureaucratie gaan ervaren. Dan gebruiken medewerkers regels niet omdat die regels te ver af staan van hun dagelijkse zorgverlening en daarin ervaren dilemma’s. Dan ontstaat er weer een schemergebied dat we juist niet willen. Een schemergebied omdat er onvoldoende onderscheid is in de mate, het doel of de reden van een vrijheidsbeperking. Dat zou na al die jaren een gemiste kans zijn.

Henk Steen, bestuursvoorzitter Odion, zorginstelling voor mensen met een beperking