Gemeenten, de opdrachtgevers van veel professionals in de wijk, denken en sturen overwegend verticaal. Het beleid wordt in beleidskokers bedacht en gefinancierd: basishulp, jeugd, welzijn, sport, onderwijs en participatie. Voor een bepaalde periode wordt er aanbesteed bij een stedelijke organisatie die aanspreekbaar is op het betreffende domein. Om subsidies te verwerven of te behouden, schikken deze organisaties zich naar de verkokerde beleidskaders van hun gemeente en schermen hun domein daarna goed af.

Mantelzorgers

Zorgprofessionals moeten zich houden aan ziektegebonden protocollen en standaarden. Of hun zorgverzekeraars sturen op prestaties rond specifieke ziektebeelden. Van geïntegreerde zorg met de focus op gezondheid, veerkracht en geluk is geen sprake. Wie kent niet de verhalen van ouderen of mensen met een psychische aandoening die een instelling verlaten en in een ongezonde thuissituatie belanden. Thuiszorg, huishoudelijke hulp, zorgcoördinatie, sociaal netwerk en preventie zijn niet of niet op tijd geïnformeerd en geregeld. Mantelzorgers mogen het oplossen.

Wie is verantwoordelijk?

In de wijk leidt de verkokering en versnippering tot fundamentele coördinatievragen: wie is eindverantwoordelijk voor inwoners met zorg- én hulpvragen? Wie is verantwoordelijk voor domeinoverstijgende gezondheid dat voor veel extra levenskwaliteit kan zorgen? Wie zorgt voor laagdrempelige en eenduidige informatievoorziening op wijkniveau? Wie organiseert de communicatie tussen professionals en mantelzorgers in de wijk? En wat leveren al die losse activiteiten op voor de wijk?

De wijk komt niet verder dan onderlinge afstemming en vrijblijvende wijknetwerken. De vraag is wat inwoners hiermee opschieten. Het eerlijke antwoord: weinig. En omdat zij hier niets van merken, richten inwoners zorgcoöperaties en eigen informatiepunten in de wijk op. Hetgeen weer leidt tot nog uitdagendere coördinatievragen. Inwoners en professionals komen in de wijk soms lijnrecht tegenover elkaar te staan.

Ander sturingsmodel

Voor de noodzakelijke integratie van informatie en activiteiten is een ander sturingsmodel nodig: het Wijkcontract Gezondheid. In dit contract wordt afgesproken wie welke verantwoordelijkheden en rollen heeft, worden budgetten bij elkaar gelegd, zijn positieve gezondheid, veerkracht en geluk het gezamenlijke vertrekpunt en worden fysieke en ict-faciliteiten gedeeld. Zo kan een basisinfrastructuur voor gezondheid en zorg ontstaan.

Kwartier

Wat kunnen of moeten de gemeenten doen? Gemeenten zijn bestuurlijk verantwoordelijk voor de totstandkoming en de continuïteit van en samenhang binnen de publieke gezondheidszorg en de afstemming ervan met de curatieve gezondheidszorg. Zij kunnen dus niet achterover leunen en afwachten tot er in de wijk wordt samengewerkt. Minimaal stellen ze aan de wijk een kwartiermaker beschikbaar die het vertrouwen van de inwoners en de huisartsen heeft om met een Wijkcontract Gezondheid zowel inhoudelijk als organisatorisch aan de slag te gaan. Maximaal krijgt de wijk de ruimte om te experimenteren en excelleren op gezondheidsprestaties

Wie inwoners en professionals in hun kracht wil zetten en gezondheid en zorg dichtbij wil realiseren, geeft hun hiervoor de faciliteiten en sturingsmiddelen. Via het Wijkcontract Gezondheid kan letterlijk en figuurlijk worden afgerekend met de enorme versnippering van het zorglandschap. En, het allermooiste, gezondheid komt voorop te staan.

Anja van der Aa en Jan Joost Meijs zijn verbonden aan GezondNL.