De druk op de zorg neemt de laatste jaren significant toe. Zo zijn er tekorten aan personeel en is er een hoge administratielast, terwijl de zorgvraag toeneemt onder meer door covid-19 en vergrijzing. Het is daarom van belang om te sturen op efficiënte inzet van personeel en het maximaal terugdringen van onnodige zorg en onnodige kosten. Data speelt hierin een onmisbare rol. Potentiële toepassingen van data bestrijken een breed scala; van inzicht in passende zorg tot innovatieve technologie voor gezondheidsprognose. Deze toepassingen zien we steeds vaker in de vorm van datagedreven projecten terugkomen bij ziekenhuizen, maar een datastrategie en de juiste datacompetenties die de duurzame impact hiervan verwezenlijken, ontbreken nog vaak.

Data-innovatieprojecten

Dat ziekenhuizen de potentiële waarde van data zien, blijkt uit ons onderzoek op basis van websites, beleidsdocumenten en LinkedIn-profielen van 72 ziekenhuizen en relevante artikelen op online kennisplatformen. Bijna de helft van alle ziekenhuizen hebben recentelijk een (innovatie)project gestart dan wel afgerond waarin data een centrale rol speelt (figuur 1). Dit zijn projecten waar gedifferentieerd en geïnnoveerd wordt met data, van inzicht creëren in instroom, doorstroom en capaciteit tot aan (risico op) hartziekten voorspellen door middel van AI.

Hier is een duidelijke tweedeling te zien tussen topklinische (61 procent) en academische (62 procent) ziekenhuizen, en algemene ziekenhuizen waarvan slechts 37 procent recentelijk een dataproject heeft uitgevoerd of is gestart.

Integrale visie

Om deze projecten goed te organiseren en de inzichten en bevindingen komende uit deze projecten te borgen binnen de organisatie en vast te leggen in de manier van werken, is het van belang dit centraal binnen een ziekenhuis te beleggen. Immers, het succesvol realiseren van waarde uit data gaat vaak gepaard met beslissingen die strategische implicaties over verschillende domeinen heen hebben en een integrale visie vereisen. Daarom is het noodzakelijk om een datastrategie te hebben die onderdeel is van de ziekenhuisbrede strategie.

In een datastrategie wordt concreet gemaakt welke rol én meerwaarde data heeft in het realiseren van de ziekenhuisstrategie. Opvallend genoeg blijkt uit ons eigen onderzoek dat het belang van data door slechts 1 op de 4 Nederlandse ziekenhuizen als speerpunt van de strategie wordt gepositioneerd. Daarbij is data aanzienlijk vaker een speerpunt in de strategie van academisch ziekenhuizen (63 procent) dan in topklinische (22 procent) en algemene ziekenhuizen (20 procent).

Bij vergelijking van bovenstaande figuren valt op dat hoewel het merendeel van topklinische ziekenhuizen datagedreven projecten uitvoert, deze vaak niet data als speerpunt benoemen in hun strategie. Daarnaast scoren algemene ziekenhuizen in beide analyses het laagst. Dit roept de vraag op of actie geboden is om met name deze laatste groep ziekenhuizen niet verder achterop te laten komen. Verdere achterstand op data en digitaal vlak beïnvloedt de aantrekkelijkheid voor personeel en patiënten terwijl de druk van verzekeraars op dit onderwerp zal toenemen (vanuit bijvoorbeeld het IZA, waarin passende zorg en het uitwisselen en zelfs met AI voorspellen van capaciteitsvragen expliciet benoemd wordt).

Uitvoering

Het hebben van een datastrategie is een goed startpunt om te komen tot valorisatie van data. De echte inspanning komt echter na het weggaan van de ‘comfortabele visie’ naar de operationalisering van de strategie om echt datagedreven te worden. Dit begint met:

1. Het opstellen van een roadmap van data value cases die het programma drijven door directe, zichtbare waarde voor de eindgebruiker (zorgverleners dan wel patiënten).
2. Het benutten van de geprioriteerde data value cases voor gerichte verbeterinitiatieven op datakwaliteit en governance om zo de basis op orde te krijgen.
3. Het gestaag opbouwen van de benodigde (technische) competenties die de organisatie ondersteunen in het ontwikkelen van een duurzame datagedreven werkwijze.

In onze ervaring is waardegedreven werken de weg om tot succesvolle verandering te komen waardoor data de grotere organisatiedoelstellingen effectief gaat ondersteunen. Door het opstellen van een datastrategie wordt de waarde en benodigde investering concreet gemaakt.

Door Rinke Klein Entink, director Data & Analytics bij IG&H

Met dank aan Isabelle Patist en Chantal van de Luijtgaarden