De ZDW is een handvat voor klinische teams, om in samenspraak met elkaar en met patiënten, per ziektebeeld en per zorgpad, vast te leggen, wanneer zorg door regionale zorgverleners dicht bij huis, thuis, digitaal of juist het beste fysiek kan worden verleend.

Bij het schrijven van de ZDW hebben de auteurs gebruikgemaakt van de praktijkervaringen van artsen, verpleegkundigen en patiënten uit negen ziekenhuizen. In maart heeft Erik Gerritsen, secretaris-generaal bij het ministerie van VWS, de wijzer gelanceerd. ‘Ik beveel dit instrument voor en door zorgprofessionals van harte aan. Het is direct toepasbaar in de praktijk en van verrassende eenvoud’, aldus Gerritsen.

Wij hebben zes tips geselecteerd die helpen om hybride zorg te integreren in de standaard zorg.

Tip 1: Laat de zorgvraag bepalend zijn in plaats van het aanbod 

Veelal wordt vanuit het digitale aanbod geredeneerd; er wordt een app, beeldbelmodule of telemonitoringtool aangeschaft. Daarna wordt gekeken naar de mogelijkheden die de leverancier aanbeveelt om het in een zorgpad in te passen. Daarbij is de integratie niet altijd zo succesvol als wat men ervan had verwacht.
Onze tip: draai het om. Benader het zorgpad vanuit de behoeften van patiënten en zorgverleners in plaats vanuit de tools.

Een arts vertelt: ‘Het is essentieel om de verschillende mogelijkheden in je zorgpaden in te bouwen. Dat inspireert collega’s om op de juiste momenten alle opties te zien.’

Tip 2: Vul niet voor een ander in

Artsen en verpleegkundigen hebben – veelal onbewust – allerlei aannames over wat patiënten zouden willen en wat passende zorg is. Dit staat een verandering naar de optimale hybride zorg in de weg. Een hardnekkige aanname is dat slechtnieuwsgesprekken niet via een videoconsult kunnen plaatsvinden, dit zou onpersoonlijk zijn. De ervaringen zijn anders.

Een verpleegkundig specialist vertelt: ‘Beeldbellen is juist prettig, omdat familie kan meeluisteren en de patiënt in de vertrouwde omgeving is.’
Een patiënte vertelt: ‘Ik stapte, na het slechte nieuws, uit de spreekkamer en kwam in een volle wachtruimte. Ik zocht een plek om uit te huilen. Nergens was privacy te vinden. Dit gesprek had ik graag thuis gehad.’

Tip 3: de Juiste zorg op het juiste moment

Iedereen kent JZOJP, de Juiste zorg op de juiste plek. Door het zorgpad volgens deze denkwijze in te richten, kun je daar ook de ‘Juiste zorg op het juiste moment’ aan toevoegen. Zo kan bijvoorbeeld afgesproken worden dat de patiënt bij klachten contact opneemt via een beveiligde Whatsapp of e-mail. Dit is laagdrempelig en indien nodig kan er snel een interventie plaatsvinden.

Tip 4: Beslis samen met de patiënt

Samen beslissen is de trend. Het zou normaal moeten zijn dat patiënt en arts samen bespreken via welk kanaal de volgende afspraak zal plaatsvinden. Als na gezamenlijke besluitvorming de zorgverlener de patiënt wil spreken, zien, onderzoeken en/of behandelen, kan men een keuze maken voor de best passende optie, zoals fysiek, digitaal of beeldbellen.

Tip 5: Geef de mantelzorger een grotere rol

De mantelzorger heeft nu een bijrol en verdient wat ons betreft actiever bij de zorg van de patiënt betrokken te worden.

Een patiënt vertelt: ‘Mijn dochter mocht niet mee bij mijn bezoek aan het ziekenhuis. Het was fijn dat de arts voorstelde om te beeldbellen met haar, zodat ze kon meeluisteren en een paar vragen kon stellen.’

Ook zorg dicht bij huis, zoals bloedprikken of paramedische zorg, kan eraan bijdragen dat mantelzorgers meer betrokken raken bij de zorg. Dit komt de zelfregie van de patiënt ten goede.

Tip 6: Verwijs vice versa tussen eerste lijn en tweede lijn

Digitale verwijzingen vanuit de eerste lijn naar de tweede lijn zijn standaard. Andersom is dit nog niet het geval. Zorg dichtbij, zoals diagnostiek of paramedische zorg in de wijk staat nog in de kinderschoenen. Onbekend maakt onbemind; specialisten kennen niet altijd de zorgpartners in de regio en kiezen dan voor vertrouwde partijen, gelieerd aan het ziekenhuis. Een ICT-systeem om naar de eerste lijn te kunnen verwijzen, ontbreekt en uitslagen moeten ouderwets gefaxt worden.
Wordt het niet eens tijd om het ook andersom in te richten?

Door Maryse Spapens, van origine apotheker en eigenaar van ZorgkompaZ Consultancy.